Authors:Poonam Rana Pages: 1 - 8 Abstract: This paper explores the Rig Veda and other religious texts in identifying the deity Rudra Deva and his importance in the sacred text. It is seen that Lord Shiva was unknown during those days. The Rig Vedic texts reveal that there are many shuktas or verses in devotion to Lord Rudra. The society of those days was in awe of the deity and gave great importance to Rudra Deva. The study of the shuktas or verses brings to light that Rudra Deva has been highly praised and prayed for protection and prosperity. Rudra Deva has been praised for his herbal knowledge. They also prayed to the deity with the view that his anger may not befall them. This paper also describes the forms of Rudra Shiva in Hinduism. This research is based on content analysis of the Rig Veda and other religious texts. Very few priests were interviewed to acquire their views related to Lord Rudra Deva. This deity was feared by all, hence people of those days socio-culturally adapted themselves to the deity and its associated beliefs with great devotion and dedication PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54116 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Pashupati Nyaupane Pages: 9 - 24 Abstract: Heritage interpretation, as a systematic approach to non-formal learning centered on communicating important ideas about a place to people, can play a distinct role in fostering effective and inclusive heritage management by assuring alignment with sustainable development values and introducing participatory approaches. Cultural heritage interpretation is one of the strategies used in planning and development management to help visitors better understand and appreciate the heritage. Additionally, cultural heritage can have exceptional tourist potential that is revealed through a well-designed and properly implemented process of interpretation. However, the subject of interpretation can also be one that does not have a significant tourism potential but becomes appealing as a result of it. The examined instances support the importance of interpretation in the modern use of legacy, as well as in the creation of new goods, a positive brand, and places. Examples also highlight the significance of institutional organizational support for interpretation in order to successfully integrate cultural asset conservation and tourist growth. PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54124 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Mahesh Kumar Acharya Pages: 25 - 38 Abstract: मध्यकालीन काठमाण्डौ सहरको पश्चिमतर्फ विष्णुमती नदी किनारको ढल्को टोलमा एक शक्तिपीठ रहेको छ जसलाई स्थानीय नेवार समुदायले लुँती अजिमा नामले सम्बोधन गर्ने गर्दछन् । पौराणिक कालकी अष्ठमातृका देवी मध्येकै एक इन्द्राणीको रूपमा पुजिने यी लुँती अजिमा काठमाण्डौको पुरानो बस्ती त्यौड टोल र ठँहिटि क्षेत्रका नेवार बस्तीको संरक्षक देवी हुन् । मध्यकालमा उनलाई उक्त टोलका बासिन्दाहरूले बस्तीको रक्षक देवी स्वीकार गरे र टोलकै अग्रज व्यक्तिका घरमा स्थापना गरी पूजाआजा गर्ने परम्परा चलाए । यी अजिमालाई हरेक वर्ष मसानघाट क्षेत्रको पीठमा लग्ने, विशेष तान्त्रिक पूजा र होम गर्ने तथा भोलिपल्ट जात्राका साथमा यी अजिमालाई टोलमै स्थापना गर्ने परम्परा रहेको छ । यसलाई लुँती अजिमा जात्रा वा इन्द्राणी जात्रा भनिन्छ । यस्तो महत्वपूर्ण जात्रा र होम अधिक सहरीकरण र नदीको जलप्रदूषणको कारणले र तान्त्रिक पूजा विधिको विश्मरणको कारणले लोप हुने अवस्थामा पुग्न लाग्दा पनि यस विषयमा गहिरो खोजको अभाव रहेको छ । लुँती अजिमा कस्तो प्रकारको मातृशक्ति हुन् ' यस अजिमा जात्राको अर्थ र प्रयोजन के हो ' र यस अवसरमा गरिने जीव आहुति होम कस्तो प्... PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54125 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Nirmala Pokhrel Pages: 39 - 52 Abstract: देवीदेवतालाई विविध यन्त्र स्वरूपमा पूजाआजा र आस्था प्रकट गर्ने परम्परा अत्यन्त प्राचीन परम्परा हो । विशेष गरेर तान्त्रिक देवीदेवतालाई यन्त्ररूपमा पूजा गरिन्छ र यन्त्रलाई पूजनको विशेष आधार वा अधिष्ठान मानिन्छ । प्रत्येक देवी–देवताका अलग–अलग यन्त्र हुनका साथै एउटै देवताका पनि ध्यान र मन्त्र भेदका कारण अलग–अलग यन्त्र हुने गर्दछन् । कहीं–कहीं यन्त्र र मूर्ति दुवै सँगैपनि स्थापना गरिन्छ । मन्त्र, तन्त्र र यन्त्रको एकअर्कामा अन्योन्याश्रित सम्बन्ध रहेको हुन्छ जुन क्रमशः यसप्रकार रहेको हुन्छः सर्वप्रथम मन्त्र, त्यसपछि तन्त्र र अन्त्यमा यन्त्र । मन्त्र मनमा मात्र उच्चारण गर्ने व्यक्त गर्न नहुने, तन्त्र मनभित्रको मन्त्रलाई तन (शरीर) को माध्यमले बाहिर प्रस्तुत गर्ने र यन्त्र वाहिर ल्याएको मन्त्रलाई राख्ने स्थान हो । यसप्रकार यन्त्र एक प्रयोगशाला जस्तै हो जहाँ देवताहरू अधिष्ठित हुन्छन् । शास्त्रहरूमा शरीर र आत्मा अभिन्न भए जस्तै यन्त्र र देवता पनि अभिन्न छन् र यन्त्र मन्त्रमय हुन्छ र मन्त्र देवतास्वरूप हुन्छ भनिएको पाइन्छ । यसरी नै मानव शरीरलाई पनि एक यन्त्रका रूपमा हेरिन्छ जहाँ शरीरको व्य... PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54126 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Yagyeswara Niroula Pages: 53 - 64 Abstract: मानव जीवनको सम्पूर्ण क्रियाकलाप, चिन्तनमनन तथा अभिव्यक्तिहरूको सबैभन्दा सशक्त माध्यम भाषा हो । भाव तथा विचारको प्रस्फुटन एवम् सञ्चारका क्रममा भाषाले सामाजिक जीवनलाई गतिशील बनाउनुका साथै साहित्य तथा साहित्येतर ज्ञानविज्ञानको उचाइसम्म पु¥याउँने भाषाको अभिव्यक्ति क्षमता शब्दभण्डारको क्षमतामा निर्भर गर्छ । भाषामा भिजेका, खेलेका र रत्तिएका शब्दहरूकै समष्टि शब्दभण्डार हो । भाषाको सञ्चार सामथ्र्यको मापन गर्ने मूल आधार पनि शब्दभण्डार नै हो । शब्द सम्पन्नता र अर्थ वहन गर्ने क्षमताले भाषालाई जीवन्त तुल्याउँछ । शब्दकोश भाषाको शब्दभण्डारको सूचक भएकाले हरेक समृद्ध भाषामा शब्दकोश निर्माण गरिएका हुन्छन् । शब्दकोश भाषा सम्पन्नताको द्योतक पनि हो । आर. एल. टर्नरले नेपाली शब्द प्रविष्टि र अङ्ग्रेजी भाषामा अर्थ लेखिएको ‘नेपाली भाषाको तुलनात्मक तथा व्युत्पत्तिमूलक शब्दकोश’ सन् १९३१ मा प्रकाशन गरे । नेपाली भाषाको शब्दकोश लेख्ने पहिलो नेपाली विद्वान् पुष्कर शमशेर हुन् र उनको ‘अङ्ग्रेजी–नेपाली कोश’ प्रकाशित छ । चक्रपाणि चालिसेका ‘बगली कोश’ र ‘पर्यायवाची कोश’, हृदयचन्द्र सिंह प्रधानको ‘चिह्न पर&... PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54127 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Shyam Madan KC Pages: 65 - 76 Abstract: Kumbheshwar Temple of Patan has been famous since ancient times, but it has not been thoroughly studied. A study has been done to highlight the cultural significance of this temple. In it, the history, architecture and worship methods of the temple have been studied. A qualitative method has been adopted in this. Qualitative data is collected from observation, Interview, group discusses, key informant and published and unpublished book, Journal, Report. The data has been analyzed through inductive method. This temple was famous since ancient times. Inside the temple there is a big Sarveshwar image of small five-faced Shivlinga Kumbheshwar. This is a Nepali style temple has five floors built on a three-level plinth. There are 108 Bhairavas on the Tundals (struts). The roof of the temple is supported by 6-6 struts in all four directions of the temple and four struts at the four corners. Nitya Puja (everyday worship) and other regular pujas are performed withen the temple every day. On Mukhashtami, it is customary to crown the Panchabuddha created by Tamadhara on the Kumbheshwar Shivling. On Guru Purnima, Nagainag is seen wearing the crown of Vere. Those who become new Jhakris (Shaman) offer water from Gosai Kund to Kumbheshwar. Sage Agastya (saint) is believed to have founded Kumbheshwar. People go to Kumbheshwar to get long-life, diseases and defects. The study brings to light that Kumbheshwar is an ancient temple. PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54155 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Bhupal Sendang Pages: 77 - 91 Abstract: नेपालको सुदुर पूर्वोत्तर भागमा पर्ने पाँचथर जिल्लाको उत्तरी भागमा अवस्थित याङवरक र हिलिहाङ गाउँपालिकाको सिमानामा हस्तपुर गढी रहेको छ । लिम्बूवानकालको पूर्वार्धमा स्थापना भएको यो गढी ऐतिहासिक र पुरातात्विक दृष्टिले महत्वपूर्ण रहेको छ । अध्ययनको क्रममा यस गढीमा धेरै पुराना पुरातात्विक भौतिक अवशेषहरु पाइएका छन् । हालसम्म पनि यस्तो महत्व बोकेको यस गढीको ऐतिहासिक तथा पुरातात्विक विषयमा कुनै खोज तथा अनुसन्धान हुन सकेको छैन । उक्त पृष्ठभूमिमा यस गढीको कहिले र कसले स्थापना गर्यो ' यस गढीमा के कस्ता ऐतिहासिक र पुरातात्विक वस्तुहरु रहेका छन् ' यस गढीका के कस्ता साँस्कृतिक पक्षहरु रहेका छन् ' भन्ने अनुसन्धान प्रश्नको जवाफ प्राप्त गर्ने उद्देश्यले यो अध्ययन गरिएको हो । हस्तपुर गढीको ऐतिहासिक तथा साँस्कृतिक पक्षको उद्घाटन गर्नु यस अध्ययनको प्रमुख उद्देश्य रहेको छ । यो अध्ययन मुलतः अन्वेषणात्मक प्रकृतिको गुणात्मक र ऐतिहासिक अध्ययन भएकाले यसमा आवस्यक तत्थ्याङ्कहरु ऐतिहासिक स्रोतहरु प्रकाशित पुस्तक, वंशावली तथा दस्तावेजहरु र पुरातात्विक स्रोतहरु गढीको भौतिक अवशेषको अवोलोकनबाट संकलन गरिएका छन... PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54152 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Sagar Shrestha Pages: 92 - 102 Abstract: This article is based on the present situation of stone inscription at ward no. 12 Chandragiri Municipality of Balambu area as referenced in the title. The article seeks to discuss the past and present situation of nine different stone inscriptions found at Balambu area. These inscriptions are valuable sources for the writing of Nepali’s history. These inscriptions were issued by various kings such as Basanta Deva, Kramalil, Ravi Gupta, Bhauma Gupta, Amsu Varma, Gana Deva, Bhimarjuna Deva, Jishnu Gupta, Narendra Deva, Shiva Deva II play an important role to write the history of Nepal. This research is a qualitative and comparative study of the differences in the physical condition of these inscriptions that were looked into and researched fifty years ago. These inscriptions which are witnesses of Nepalese long history has not caught the attention of the related institutions. Thus, the main objective of this research is to look into the physical condition of these inscriptions at various places of the ward no 12, Balambu area Chandragiri municipality. What was the physical condition of these inscriptions fifty years ago' In what ways are they different' How many have been lost' What is there physical condition at present' This research article seeks to unfold the how and why of these present conditions of these inscription. The Department of Archaeology the local municipality and community are the major stakeholder for the conservation and preservation of the cultural heritages. This article also investigates about: Who is responsible for the conservation of these Ancient inscriptions which belong to the Lichhavi period considered to be the golden era of Nepali history. Loss and damage of the inscription create problems for verification or correction against previous researches. This research will facilitate students, researchers and others to gather information about the status and present conditions of these stone inscription. PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54156 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Laxman Shrestha Pages: 103 - 113 Abstract: The present article is based on the title "Biscuit Jatra of Pokhara: Past and Present". The Newar community, established in Kathmandu Valley as the original settlement, has been making its Karmabhoomi (land of action) in various places outside Kathmandu. Some Newar communities have come and settled in Pokhara Valley. During this migration, the Newar community brought various cultural fairs and festivals with them. The Bisket Jatra (festival) at Pokhara is one of them. What are the changes that have occurred in the past and present of Bisket Jatra in Pokhara' How do you celebrate Biscuit Jatra in Pokhara' The major focus of this research rests on these two questions.in this article. The main purpose of this article is to investigate these two main questions. To fulfill the objective, the researcher has used qualitative research method. The analysis of this research has shown that while celebrating Bisket Jatran here at Pokhara, people stay at home to celebrate the Bhoj associated with the festival, but, besides that, there is no significant participation in the Jatra in comparison to the past. PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54157 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Shalik Ram Rai Pages: 114 - 127 Abstract: चौदण्डीगढी उदयपुर जिल्ला चौदण्डी नगरपालिका वडा नं. १ चौदण्डी डाँडामा अबस्थित छ । ऐतिहासिक चौदण्डी गढी सामरिक तथा पुरातात्विक हिसाबले एक महत्वपूर्ण सम्पदा हो । यो स्थान समुन्द्र सतहबाट ३००० फिट उचाई रहेको पूर्व पश्चिम फैलिएको महाभारत पर्वत श्रृङ्खलामा पर्दछ । चौदण्डी गढीको यस पुरातात्विक सोधअध्ययनले गढीको ऐतिहासिक तथा पुरातात्विक तत्थ्यहरुबारेमा जानकारी प्राप्त गर्न सहयोग पु¥याउनेछ । मध्यकालिन इतिहास बोकेको चौदण्डी गढीको पुरातात्विक संरचनाको वर्तमान अबस्थालाई बिषय वस्तुको रुपमा लिई यो सोध अध्ययनले त्यसको विश्लेषण गर्न खोजेको छ । यो अध्ययन अनुसन्धानको स्वरुपका दृष्टिले एक अन्वेषणात्मक प्रकृतिको गुणात्मक अध्ययन हो । यसमा प्राथमिक तथा द्वित्तीय स्रोतहरुबाट तथ्यांकहरु संकलन गरिएका छन् । प्राथमिक स्तरका तथ्यांकहरु ऐतिहासिक तथा पुरातात्विक गढीको स्थलगत अबलोकन गरी प्राप्त भौतिक स्मारकहरुको नापजाच र गढी संरक्षण समिति एवं बिभिन्न जानकार व्यक्तिहरुसंग अन्तरबार्ताहरु गरी संकलन गरिएका छन् । त्यसैगरी द्वित्तीय स्तरका तथ्यांकहरु यस चौदण्डी गढीसँग सम्बन्धि प्रकाशित बिभिन्न पुस्... PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54158 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Shreelochan Rajopadhyaya Pages: 128 - 140 Abstract: लिच्छविकालमै विकास भइसकेको ग्राम क्षेत्रअन्तर्गत इन्द्रचोक पनि एक हो । इन्द्रचोकबाट ६ वटा विभिन्न टोल जाने बाटो छन् । यसै ६ टोलहरुको केन्द्रविन्दुका रुपमा इन्द्रचोकलाई मानिएको छ । इन्दचोकमै आकाश भैरव मन्दिर छ । आकाश भैरवलाई किराँती पहिलो राजा यलम्बरसँग जोडिएर हेरिन्छ । त्रेता युगमा महाभारत युद्धको समयमा यलम्बर युद्ध हेर्न गएका थिए । यलम्बरले युद्धमा पराजित हुने समूहको पक्षमा आफू लड्ने निर्णय लिए । श्रीकृष्णले महादेवको अंशरुपी यलम्बर कौरवको पक्षबाट युद्ध लड्दा पाण्डव पराजित हुने भयले यलम्बरको शिर छेडने गरे । यलम्बरको त्यहीँ शिर आकाश मार्ग हुँदै इन्द्रचोकमा पुग्यो । विहान भएकाले शिर भैरवको रुपमा परिणत भएको देखिन्छ । हिन्दु र बौद्धमार्गीहरुले आकाश भैरवलाई फरक–फरक रुपमा पूजा गर्दै आइरहेका छन् । हिन्दुहरुले भैरव र बौद्ध धर्म मान्नेहरुले अक्षोभ्य बुद्धका रुपमा आकाश भैरवलाई पूजा गर्छन् । इन्द्रचोकको मध्यभागमै कान्तिश्वर महादेव छ । यहीँ कान्तिश्वर महादेवबाट कान्तिपुर सहरको नामाकरण भएको देखिन्छ । इन्द्रचोकको सम्वन्धमा पूर्ण कलशका घडासँग जोडिएर अनुसन्धान गर्न सकिन्छ । इन्द्रचोकलाई न... PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54159 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Deva Narayan Baral Pages: 141 - 148 Abstract: This academic article presents an explanatory research study on the archaeological artifacts discovered in the Kichakbadh area, situated in wards 2 and 3 of the Bhadrapur Municipality within the Jhapa district. The objective of this research is to examine the cultural and historical significance of Kichakbadh, shed light on its archaeological importance, and elucidate the various archaeological artifacts that have been unearthed to date. The excavations carried out by the Department of Archaeology have revealed the ruins of buildings, a walled complex, and remnants of bricks and pottery. Although it is traditionally believed that there is Natiyashala (Theatre) or palace of king Birat of Mahabharat. The derived archaeological evidences indicate that it could be archaeological site belonging to Sunga/Kushan Period. This academic research study utilizes qualitative methods and draws on both primary and secondary sources form of data.It adopts a post-positivist research paradigm and employs analytical and descriptive methods to present its findings. This scholarly inquiry contributes new knowledge to the current context and enhances our understanding of the archaeological significance of Kichakbadh. PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54161 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Rajesh Gaiju Pages: 149 - 163 Abstract: नेपालमा बसोबास गर्ने विविध समुदाय मध्येको एक प्रमुख समुदाय ‘नेवार’ समुदाय हो । नेवार समुदाय नेपालको आदिबासी जनजातिमा गणना हुने समुदाय हो, जुन पूर्व मध्यकालदेखि नै व्यापार व्यवसायको सिलसिलामा काठमाडौ उपत्यकाबाहेक पनि नेपालको प्रायः सम्पूर्ण स्थानमा बसाइ सरी आफ्नो अस्तित्व स्थापना गर्न सफल रहँदै आएको छ । तर नेवार समुदाय नेपालभरि फैलिए पनि नेवार समुदायमा मनाउने पर्व तथा चालचलनको अस्तित्व काठामाडौ उपत्यकाका जिल्लाहरुमा मात्र जिवित रहेको देखिन्छ, त्यसमा पनि भक्तपुर नै एक मात्र स्थान रहेको छ, जहाँ नेवार समुदायले प्राचीन तथा मध्यकालदेखि चलाउँदै, मनाउँदै आएका जात्रापर्व, चालचलन एवं संस्कृतिहरु जस्ताको तस्तै तथा समयसापेक्ष परिवर्तन गरी जिवित रहँदै आएको छ । तर आधुनिक विज्ञानको युगमा नयाँ पुस्ताले भने नेवार समुदायको साँस्कृतिक पक्षमा चासो कम राखेको र अग्रज पुस्ताद्धारा साँस्कृतिक ज्ञान पुस्तान्तरण नगरिएका कारण हराउन थालेको भने पक्कै हो । जे जस्तो अवस्था भए पनि वर्तमान समयमा अस्तित्वमा रहेका धार्मिक तथा साँस्कृतिक पक्षलाई मात्रै पनि जोगाई राख्न सकेको खण्डमा आउने भावी पुस्तालाई उपहार स्वरु... PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54162 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Authors:Budhi Katel Pages: 164 - 174 Abstract: बौद्ध समाज र संस्कृतिमा आप्mनै प्रकारको परम्परागत उपचार पद्धतिको विकास भएको छ, जुन पञ्चमहाविद्या अन्तर्गत पर्दछ । यस मतमा पञ्चमहाविद्या भित्र चिकित्सा विद्याका साथमा आध्यात्म विद्या, हेतु विद्या, शब्द विद्या र शिल्प विद्या पर्दछन् । बौद्ध परम्परामा चिकित्सा विद्याले मानिसलाई शारिरिक र मानशिक रुपमा निरोगी रहन मद्दत गरेको छ । यस विद्याको मूल ग्रन्थका रुपमा चार सुत्र रहेका छन्, जसलाई तिब्बती भाषामा घ्युसी भनिन्छ । यस पद्धतिमा रोग पत्ता लागेपछि तीन हजार मिटरभन्दा माथिल्लो भेगमा पाइने जडीबुटीको प्रयोग गरी औषधोपचार गर्ने चलन छ । सोवारिग्पामा जडीबुटी, खनिज र जनावरका अवशेषलाई औषधीका रुपमा प्रयोग गरिन्छ । यस पद्धतिबाट शारीरिक र मानसिक दुवै प्रकारको रोग निदान हुने मान्यता छ । सोवारिग्पा पद्धतिमा बिरामीका लक्षण हेर्ने र नाडी छामेर पनि रोग पत्ता लगाउने गरिन्छ । त्यसैगरी पिसावको रंग, फिँज र गन्ध हेरेर पनि बिरामीको अवस्था पत्ता लगाउने चलन छ । त्यस्तै बिरामीको जिब्रोबाट पनि रोग पत्ता लगाइन्छ । यस लेखमा नेपालमा सोवारिग्पा परम्परागत उपचार पद्धतिबाट शैक्षिक उपाधियुक्त ज्ञानका रुपमा परिणत हुँदै गएको अवस... PubDate: 2023-05-11 DOI: 10.3126/nc.v16i1.54164 Issue No:Vol. 16, No. 1 (2023)
Open Access journal
