Authors:Robert Suski Pages: 11 - 28 Abstract: Orozjusz opisał rządy Marka Aureliusza dokładniej niż innych cesarzy panujących w II i III wieku. W artykule przeanalizowano to, jak Orozjusz buduje narrację o tym cesarzu oraz jak korzystał ze swoich źródeł. Ponadto przytoczono powody, dla których dokładniej opisał panowanie Marka Aureliusza niż rządy innych władców w II i III wieku. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.11-28 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Agnieszka Teterycz-Puzio Pages: 29 - 45 Abstract: W artykule postawiono pytanie, jaka była pozycja prawna kobiety z warstwy rycerskiej w XII i XIII wieku na Mazowszu. Tego typu badania, ze względu na słabą podstawę źródłową, były dotąd podejmowane w znikomym stopniu. Przeprowadzono analizę 10 dokumentów powstałych na Mazowszu lub wystawionych przez władców rządzących Mazowszem w wyżej wskazanym czasie, w których wzmiankowane są kobiety. Występowały one w nich najczęściej z mężami lub jako wdowy, dokonując nadań na rzecz Kościoła. Wymienione w artykule kobiety pojawiały się w dokumentach, w większości przypadków czyniąc nadania samodzielnie. W dwóch przypadkach zostały wspomniane w dokumentach swoich mężów. W jednym przypadku sprawy, w którą zaangażowana była kobieta, dotyczą aż trzy dokumenty. Właściwie wszystkie kobiety, z wyjątkiem jednego dokumentu, zostały wymienione z imienia. W świetle znanych dokumentów należy stwierdzić fakt uznawania praw kobiet do własności majątkowej i możliwości rozporządzania nią w dzielnicy mazowieckiej w okresie rozbicia dzielnicowego, uwagę zwraca natomiast bardzo mała ilość dokumentów, w których dyspozycje majątkowe czyniły kobiety, szczególnie w stosunku do sytuacji na innych ziemiach polskich. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.29-45 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Grzegorz Jawor Pages: 47 - 65 Abstract: Problem wpływu kolonizacji gór na środowisko przyrodnicze w badanym odcinku czasowym nie spotkał się dotąd ze szczególnym zainteresowaniem historyków. W licznych pracach ograniczano się do odnotowania występowania różnych symptomów tego zjawiska, nie podejmując próby jego dokładniejszej analizy. Prezentowany tekst ma na celu przynajmniej w części uzupełnić te niedostatki. W XVI wieku na północnych stokach Karpat nastąpił gwałtowny wzrost demograficzny miejscowej populacji, manifestujący się masową lokacją nowych wsi i wzrostem ludnościowym starszych osad. Jedną z konsekwencji tego zjawiska było ograniczanie pasterstwa na rzecz uprawy roli. Takie postępowanie wynikało nie tylko z kurczących się stopniowo terenów wypasowych i ich ubożenia, ale też z zabiegów wielkich właścicieli ziemskich, wspierających przynoszące większe zyski rolnictwo. Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób te procesy oddziaływały na lokalne środowisko przyrodnicze. Na podstawie różnorodnych źródeł historycznych pochodzących z XV i XVI wieku (inwentarze i lustracje dóbr szlacheckich, przywileje lokacyjne, zapisy w księgach sądowych) ukazano zmiany stanu zalesienia, wskazano na różnorodne czynniki wpływające na jego redukcję, podjęto problem gatunkowego ubożenia roślinności lasów i dzikiej zwierzyny oraz degradacji naturalnych łąk górskich, a także wskazano na próby ograniczenia występowania tych niekorzystnych zjawisk i dokonano oceny skuteczności ich stosowania. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.47-65 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Jarosław Kuczer Pages: 67 - 91 Abstract: Artykuł dotyczy nieznanego dotąd zjawiska składania danin królom, książętom i wolnym panom stanowym na Śląsku w latach 1600–1740. Co istotne, formuła składania hołdu w tych czasach zmieniła się diametralnie, a obserwacja zwyczaju prawnego pozwoliła wyróżnić trzy rodzaje tego typu ceremonii. Wyróżniamy więc daniny składane na ręce dygnitarzy królewsko-cesarskich w Urzędzie Zwierzchnim we Wrocławiu przez książęta lenne (abstrahując od hołdów składanych w samym Wiedniu), daniny składane przez lenników książęcych w księstwach dziedzicznych przed starostami królewskimi, gdzie w omawianym okresie księciem był prawie zawsze Habsburg (wyjątek: księstwo opolsko-raciborskie, 1645–1666). Trzecim typem daniny były te, które miały miejsce wraz z zajęciem jednego z sześciu wolnych państw stanowych (stanów o prawach zbliżonych do księstw). Uwagę zwracają także tzw. gwarancje odwrotne udzielane przez nowo przejmujących księstwa lub ich reprezentantów. Oprócz aspektu prawnego i administracyjnego w pracy przytoczony został również obraz kulturowy składania hołdu. Zawiera on opis obyczaju dotyczącego miejsca hołdu i sposobu gromadzenia się, a także po raz pierwszy w tłumaczeniu na język polski tekst przysiąg i homagialnych replik władców. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.67-91 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Mariusz Sawicki Pages: 93 - 121 Abstract: Nicolas-Louis Le Dran był urzędnikiem-archiwistą, w którego kompetencjach leżało dbanie i opracowywanie na potrzeby dworu królewskiego dokumentów dotyczących francuskich spraw zagranicznych. Znany jest on ze swojej działalności na rzecz budowy i rozbudowy francuskiego archiwum spraw zagranicznych. Odegrał także kluczową rolę w systemie służb archiwalnych w dobie panowania Ludwika XV. Analizowana rękopiśmienna praca obejmuje nie tylko lata 1696–1697, ale również wydarzenia ze stycznia kolejnego roku. Francuski archiwista, tworząc swoje dzieło dotyczące bezkrólewia 1696–1697, miał określony cel, zapewne związany z koniecznością przedstawienia skomplikowanego procesu wyboru króla w Rzeczypospolitej i wszystkich trudności z tym związanych. W jego pracy najwięcej jest informacji dotyczących Sapiehów i innych osób związanych ze stronnictwem francuskim, co zostało szczególnie zaakcentowane i poddane analizie, choć wielu z nich ze względu na posiadane źródła nie jesteśmy w stanie dokładnie zweryfikować. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.93-121 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Sebastian Sławiński Pages: 123 - 142 Abstract: Celem artykułu jest analiza predyspozycji wyszkolenia piechoty armii Królestwa Polskiego. Wykorzystane zostały rozmaite pozycje ze źródeł i literatury, przede wszystkim tytułowe pamiętniki, które mają na celu przekaz związany z tym tematem z perspektywy około 200 lat od okresu istnienia omawianego państwa, na którego czele w przyjętym zakresie chronologicznym stał najpierw Aleksander I – cesarz Rosji i król Polski, a później Mikołaj I. Dowództwo nad polską armią objął Naczelny Wódz wielki książę Konstanty. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.123-142 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Anita Młynarczyk-Tomczyk Pages: 143 - 169 Abstract: W 2023 roku będziemy obchodzić 160. rocznicę wybuchu powstania styczniowego. Zachęca ona do kolejnych refleksji nad tym wydarzeniem i biorącymi w nim udział bohaterami. Były nimi również kobiety, co skłania do dalszych badań nad tą formą ich aktywności niepodległościowej. Podjęty, aczkolwiek bardzo wyrywkowo, aspekt udziału kobiet w powstaniu w świetle historiografii (do 1918 roku) skłonił autorkę do dalszych badań w tym zakresie. Prezentowany w artykule przegląd literatury naukowej i popularnonaukowej, choć z pewnością nie wyczerpuje tematu, przypomina z imienia i nazwiska wiele kobiet – bohaterek, czynnie zaangażowanych w powstanie styczniowe. Z pewnością historiografia PRL przyczyniła się do tego, że kobiety – bierne i czynne uczestniczki wydarzeń z lat 1860–1863/64 – zostały zauważone i dowartościowane nie tylko jako „ciche bohaterki powstania”. Wiele z nich swoją odwagę przypłaciło życiem, zsyłką, więzieniem, dlatego pamięć o ich bohaterstwie powinna znaleźć odzwierciedlenie zarówno w historiografii, jak i w edukacji historycznej. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.143-169 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Karolina Studnicka-Mariańczyk Pages: 171 - 184 Abstract: Temat kulinariów, uwzględniający kontekst kulturowy, jest jak najbardziej zasadny, jeśli wziąć pod uwagę znaczenie posiłków w życiu człowieka, społeczne i właśnie kulturowe uwarunkowania biesiady jako spotkania, liczne powiązania z obyczajowością, procesami kulturowej trwałości, ale i zmiany kształtowanej przez różnorodne czynniki, np. modę czy wzrost zamożności i postęp cywilizacyjny. Problematykę badawczą zawężono do prezentacji jedynie wybranych przepisów kulinarnych pochodzących z podworskiego archiwum znajdującego się w zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi, określanego jako Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna, skonfrontowanych z przepisami zawartymi w popularnym poradniku rozprowadzanym przez wydawnictwo Ferdynanda Hösicka. Wśród celów przyświecających niniejszej publikacji znajduje się zadanie skomentowania prezentowanych przepisów kulinarnych i niejako ich osadzenia w czasie we wspomnianym już kontekście kulturowym, m.in. choćby poprzez przykładowe porównanie z przepisami pochodzącymi z popularnych wówczas publikacji. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.171-184 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Andrzej Przegaliński Pages: 185 - 204 Abstract: Artykuł stanowi próbę przedstawienia działalności hodowlanej Antoniego Bobrowskiego, ziemianina ze Snopkowa koło Lublina. Za jego czasów (1854–1895) malowniczo położony nad rzeką Ciemięgą majątek zyskał rangę jednego z najbardziej znanych ośrodków zarodowej hodowli koni w Królestwie Polskim oraz centrum specjalistycznego wychowu angielskiej trzody chlewnej. Początkowo Bobrowski zajmował się hodowlą koni użytkowych, by po latach skupić się na karecianych i pod ciężką wagę, chętnie kupowanych w Królestwie Polskim i Rosji. Hodowlę świń angielskich rozpoczął w 1872 roku i osiągnął na tym polu doskonałe wyniki, zyskał bowiem miano pioniera i wybitnego hodowcy, którego sława wyszła poza granice Królestwa Polskiego. Prowadził wzorową działalność hodowlaną, nagradzaną na wielu wystawach, aż do śmierci w 1895 roku. Sądzę więc, że postać Bobrowskiego, zapomnianego współcześnie hodowcy, warta jest przypomnienia szerszemu gronu czytelników. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.185-204 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Jolanta Załęczny Pages: 205 - 224 Abstract: Celem artykułu jest odtworzenie losów rodziny Skierskich w oparciu o materiały przekazane do Muzeum Niepodległości w Warszawie przez Marię Skierską ze Lwowa, a pośrednio wykazanie przydatności takich zbiorów do badań nad historią osób i rodzin. Zachowane archiwalia, uzupełnione kwerendą w różnorodnych opracowaniach, pozwoliły na nakreślenie losów ludzi z pozoru przeciętnych, a przecież wiele wnoszących do obrazu życia na Kresach. W oparciu o zgromadzoną wiedzę udało się odtworzyć dzieje Skierskich i ich zaangażowanie w życie Lwowa i Polski. Analiza materiałów z archiwum rodzinnego, wzbogacona kwerendą, utwierdza w przekonaniu, że muzealne magazyny wciąż kryją nie tylko niezwykle ciekawe, ale też cenne z punktu widzenia badań historycznych materiały, a ich wykorzystanie wykracza daleko poza prezentację na wystawach o tematyce kresowej. Stanowią one punkt wyjścia do szerszych dociekań naukowych. Odtwarzanie jednostkowych bytów i dziejów rodzin daje możliwość opisywania losów społeczności kresowej w szerszej perspektywie historycznej. Każde takie „odkrycie” ciekawych materiałów w zbiorach muzealnych to wskazanie kolejnych tropów oraz uświadomienie badaczom, jak wiele materiałów z muzealnych kolekcji czeka jeszcze na odkrycie i opracowanie. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.205-224 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Przemysław Sołga Pages: 225 - 256 Abstract: Aborcja i świadome macierzyństwo to tematy obecne w polskim dyskursie społecznym, w tym politycznym, prawniczym, medycznym, obyczajowym i religijnym, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Temat ten był po wielokroć przedmiotem zagorzałych dyskusji, nierzadko ukazując skrajnie przeciwstawne poglądy na łamach prasy dla kobiet, zarówno tej o orientacji lewicowej, jak i konserwatywnej, a także katolickiej. W tekście wyeksponowano argumenty publicystów w Drugiej Rzeczypospolitej opowiadających się za liberalnym prawem aborcyjnym oraz ich krytykę w środowiskach konserwatywnych. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.225-256 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Paulina Byzdra-Kusz Pages: 257 - 294 Abstract: Druga wojna światowa mocno wpłynęła na codzienne funkcjonowanie ludzi zarówno prostych, jak i wpływowych. W niniejszym artykule – na przykładzie rodziny Łosiów, właścicieli majątku Niemce – przedstawiono życie codzienne elity, jaką było ziemiaństwo na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej. Temat osadzono w złożonej i silnie oddziałującej na życie powszednie sytuacji społeczno-politycznej i gospodarczej. W tekście przedstawiono wygląd i układ dworu oraz rotacyjnie pojawiających się w nim gości. Zarysowano stosunki z niemieckim okupantem, któremu trzeba było odstąpić połowę budynku. Opisano atmosferę panującą we dworze, organizowanie świąt i sposoby spędzania czasu wolnego, pożywienie, życie religijne, a także reakcje na otrzymywane informacje z najbliższej okolicy i ze świata. W majątku starano się prowadzić normalne życie, zgodne z ziemiańskimi ideałami, takimi jak ochrona dzieci i młodzieży, ciężka praca na rzecz majątku oraz ufność w Opatrzność. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.257-294 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Tomasz Skrzyński Pages: 295 - 317 Abstract: Czesław Chowaniec (1899–1968) odgrywał bardzo ważną rolę najpierw w życiu kulturalnym Stanisławowa lat 20. XX wieku, a następnie w polskiej działalności kulturalnej i popularyzatorskiej na terenie Francji. Jako naukowiec do 1944 roku najwięcej swej energii twórczej skupiał na historii wojskowości. Wydane z tego zakresu teksty zapewniły mu ważne miejsce wśród polskich historyków wojskowości. Służba w wojsku, w czasie kształtowania granic państwa, miała znaczny wpływ na jego zainteresowania naukowe. W okresie II wojny światowej w armii m.in. był zaangażowany w pracy oświatowo-kulturalnej. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.295-317 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Krzysztof Królczyk Pages: 319 - 352 Abstract: Niniejszy tekst został poświęcony Tadeuszowi Siucie (1913–1978), polskiemu historykowi starożytności ze Lwowa. Tadeusz Siuta studiował historię i filologię klasyczną na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (UJK). Po ukończonych studiach został asystentem przy katedrze historii starożytnej UJK. Jego karierę naukową przerwał wybuch II wojny światowej i radziecka okupacja Lwowa. Aresztowany w grudniu 1939 roku, został zesłany do łagrów. Po zwolnieniu w 1941 roku, wstąpił do II Korpusu Polskiego. Z uwagi na włączenie rodzinnego Lwowa do Związku Radzieckiego pozostał na emigracji, najpierw we Włoszech, następnie w Argentynie, a ostatecznie w Stanach Zjednoczonych, gdzie aktywnie włączył się w życie polskiego wychodźstwa. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.319-352 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Paulina Litka Pages: 353 - 377 Abstract: Odradzanie się mesjanizmu polskiego w nurcie public history stanowi dziś interesujące zagadnienie dla interdyscyplinarnych studiów w ramach nowej humanistyki. To istotny problem badań nad historią publiczną, z uwzględnieniem wpływu mitu mesjanistycznego na indywidualne wybory jednostki. Obecny w sferze politycznej, społecznej, gospodarczej, technologicznej, a także w słowach piosenek, grach komputerowych czy wideo-art, często nie wyrażane wprost, stają się ważnym elementem współczesnej kultury. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.353-377 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Roman Wysocki Pages: 379 - 397 Abstract: W artykule omówiono stanowisko Dmytra Doncowa, współtwórcy ideologii ukraińskiego nacjonalizmu, wobec prozachodniej orientacji kulturowej Ukrainy. Problem ten należał do kluczowych zagadnień ukraińskiego dyskursu intelektualnego w okresie międzywojennym, którego jednym z uczestników był również Doncow. Pochodził on z Zaporoża, ale w okresie międzywojennym przebywał poza granicami Ukrainy Sowieckiej i mieszkał we Lwowie. Dzięki temu mógł swobodnie wypowiadać swoje poglądy. W licznych publikacjach podkreślał konieczność przyjęcia przez Ukraińców zachodniego systemu wartości i „zerwania ze Wschodem”. Sposób, w jaki pojmował „Zachód” i to, co miało być w nim wartościowe, poddawał ideologicznej selekcji. Zapatrywania Doncowa ulegały ewolucji pod kątem preferencji państw mogących stać się według niego wzorem dla Ukrainy i Ukraińców. Poszukiwania inspiracji w kręgu narodów niemieckojęzycznych, anglosaskich czy romańskich nie odbywały się na zasadzie wynajdywania i odrzucania okresowych „wzorców”, lecz na ich synergii. Ideologiczne upodobania Doncowa w okresie międzywojennym spowodowały, że często postrzegany był nie tyle jako zwolennik integralnego nacjonalizmu, co propagator faszyzmu i nazizmu. Polemizując z tym stanowiskiem, Doncow starał się bagatelizować zarzuty i rozwijać własną koncepcję nacjonalizmu poprzez odwołania do kultury zachodnioeuropejskiej. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.379-397 Issue No:Vol. 77 (2022)
Authors:Witold Filipczak Pages: 401 - 413 Abstract: Artykuł dotyczy książki Kamila Jakimowicza Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794. Pewne wątpliwości może budzić dobór instytucji, które zostały poddane analizie. Nie ma wśród nich sejmików w Lublinie i lubelskiego sądu ziemskiego. Autor nie uwzględnił dotyczących tego miasta propozycji zgłaszanych przez szlachtę województwa lubelskiego. Książka daje rzetelny obraz działalności omawianych instytucji. Uwzględnione są także informacje odnoszące się do ich genezy i kompetencji. Monografia K. Jakimowicza napisana została na podstawie szerokiej kwerendy w archiwach i bibliotekach. W artykule recenzyjnym skorygowane zostały pewne szczegółowe informacje podane w recenzowanej książce, które dotyczą przede wszystkim datacji ustaw uchwalanych przez Sejm Wielki. Niezależnie od wspomnianych usterek należy uznać monografię K. Jakimowicza za ważne osiągnięcie naukowe, które będzie przydatne dla historyków zajmujących się dziejami Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. PubDate: 2022-12-30 DOI: 10.17951/f.2022.77.401-413 Issue No:Vol. 77 (2022)
Open Access journal
[26 journals]
