JournalTOCs

Studia z Prawa Wyznaniowego
Number of Followers: 1

This is an Open Access Journal

Open Access journal
ISSN (Print) 2081-8882 - ISSN (Online) 2544-3003
Published by John Paul II Catholic University of Lublin

[9 journals]

Ksiądz Profesor Henryk Misztal (1936-2020): Człowiek – Kapłan –
Uczony – Nauczyciel
- Authors: Piotr Stanisz, Aneta Abramowicz
  Pages: 7 - 23
  Abstract: Niniejsze opracowanie jest wspomnieniem o ks. prof. dr. hab. Henryku Misztalu, który zmarł w dniu 28 października 2020 r., a jego celem jest upamiętnienie tego wybitnego naukowca, zaangażowanego nauczyciela, niestrudzonego wychowawcy pracowników nauki, a nadto gorliwego kapłana i dobrego człowieka. Swą naukową aktywność Ksiądz Profesor ściśle związał z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim Jana Pawła II. Przez lata kierował pracami Katedry Prawa Wyznaniowego (której był kierownikiem) oraz Katedry Prawa Kanonizacyjnego (której był kuratorem). Pełnił też szereg innych ważnych funkcji uniwersyteckich. Był m.in. prodziekanem (1983–1987) i dziekanem Wydziału Prawa Kanonicznego KUL (1987–1989). Badania prowadzone przez ks. prof. dr. hab. Henryka Misztala dotyczyły zagadnień z zakresu prawa wyznaniowego i prawa kanonizacyjnego. W obu tych zakresach wypracował sobie pozycję autorytetu uznawanego nie tylko w Polsce, ale i za jej granicami. W pracach dotyczących prawa wyznaniowego szczególnie akcentował znaczenie należnej każdemu wolności religijnej. Natomiast w zakresie prawa kanonizacyjnego zasłynął przede wszystkim jako Autor całościowych opracowań prawa materialnego i procedury. Owocem pracy badawczej Księdza Profesora jest ponad 500 różnego rodzaju publikacji. Znakiem docenienia Jego naukowych osiągnięć są przyznane Mu ordery i odznaczenia. Otrzymał m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2000) i Medal Komisji Edukacji Narodowej (2006). W 2018 r. został uhonorowany odnowieniem doktoratu przez macierzysty Uniwersytet. Na forum kościelnym obdarzono Go godnością kapelana honorowego Ojca Świętego Jana Pawła II (1996). Naukowa aktywność ks. prof. dr. hab. Henryka Misztala była stale inspirowana wiarą, pozostając nierozerwalnie związana z przeżywaniem kapłaństwa. Dopiero świadomość tego faktu pozwala właściwie zrozumieć nie tylko Jego życiowe wybory, ale i najgłębsze źródła autorytetu, którym się cieszył.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12956
  Issue No: Vol. 24 (2021)
O nowej teorii prawa naturalnego, małżeństwie i
wolności religii
- Authors: Krzysztof Motyka
  Pages: 25 - 66
  Abstract: Niniejszy artykuł napisany został w związku z polskim wydaniem książki Czym jest małżeństwo' W obronie związku mężczyzny i kobiety autorstwa trzech amerykańskich przedstawicieli Nowej teorii/szkoły prawa naturalnego: Sherifa Girgisa, Ryana T. Andersona i Roberta P. George’a. Przedstawia się w nim najpierw autorów książki, samą szkołę i jej stanowisko na temat małżeństwa jako dobra podstawowego. W dalszej kolejności omawia się orzecznictwo Sądu Najwyższego USA odnoszące się do małżeństw osób tej samej płci, w tym rolę, jaka w tym zakresie przypisywana jest prawu do prywatności. Szczególna uwaga poświęcona została wyrokowi tego sądu w sprawie Obergefell v. Hodges, a zwłaszcza jej aspektom odnoszącym się do wolności religii, które w polskiej literaturze przedmiotu nie były dotychczas zbyt mocno eksponowane. W końcowej części odniesiono się do kilku decyzji Sądu Najwyższego USA, dotyczących wolności religii w kontekście małżeństw osób tej samej płci, w tym do wydanego ostatnio wyroku w sprawie Fulton v. Philadephia.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.13000
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Duchowny jako mediator
- Authors: Włodzimierz Broński
  Pages: 109 - 128
  Abstract: Celem niniejszego opracowania jest omówienie problematyki udziału osoby duchownej w postępowaniu mediacyjnym jako mediatora. Mediacja jest instytucją uregulowaną w prawie europejskim i polskim. Jest jednak znana od początków cywilizacji, co można dostrzec w relacjach między Bogiem a ludźmi i między człowiekiem a wspólnotą. W artykule przedstawiono najpierw wymiar religijny mediacji i przykłady pełnienia przez osoby duchowne na przestrzeni wieków funkcji mediatora. Następnie omówiono cele postępowania mediacyjnego na tle wybranych modeli mediacji. Stwierdzono, że w każdym modelu mediacji z jednej strony ważne są potrzeby i interesy stron, a także ich relacje oraz charakter sporu determinujący cele postępowania, z drugiej zaś, model mediacji nie stanowi uniwersalnej matrycy, którą można przełożyć na dany rodzaj sporu. W praktyce mediator w rozwiązywaniu jednego sporu stosuje kilka modeli postępowania mediacyjnego, dążąc do realizacji licznych celów stron sporu, co wymaga od niego posiadania wielorakich umiejętności. Zdaniem Autora, sprawowanie różnorakich funkcji religijnych powoduje, że duchowni posiadają liczne umiejętności przydatne do pełnienia funkcji mediatora. W ostatniej części opracowania dokonano analizy wymogów prawnych i specyficznych kompetencji duchownego – mediatora oraz sformułowano wnioski.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12690
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Od prawa kościelnego do historii prawa. Powikłane powojenne losy
Profesora Leszka Winowskiego
- Authors: Józef Koredczuk
  Pages: 129 - 142
  Abstract: Artykuł ukazuje powojenne losy profesora Leszka Winowskiego, przedwojennego asystenta w Katedrze Prawa Kościelnego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, który po II wojnie światowej podjął zatrudnienie na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego zatrudnienie, a także późniejsza praca na Wydziale Prawa we Wrocławiu wiązała się prawie przez cały okres z negatywnym nastawieniem do jego osoby władz komunistycznych, które z powodów ideologicznych niechętnie odnosiły się do przedwojennej kadry akademickiej. W przypadku L. Winowskiego główną przyczyną niechęci władz do jego osoby było zajmowanie się przez niego nieuznawaną przez władze komunistyczne dyscypliną naukową, jaką było prawo kościelne oraz jego dodatkowe zatrudnienie na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i różnorakie związki z Kościołem Katolickim. To spowodowało, że z konieczności został on zatrudniony w Katedrze Historii Prawa na Zachodzie Europy (później Zakładzie Powszechnej Historii Państwa i Prawa), starając się połączyć swoje dawne zainteresowania z zakresem tematycznym badań jednostki organizacyjnej, w której podjął zatrudnienie. Swoje zainteresowania naukowe oparte na wspomnianych uwarunkowaniach skupił na relacjach łączących Kościół na Śląsku z resztą Kościoła polskiego i polityce władz pruskich w stosunku do niego. Drugim nurtem badawczym, któremu poświęcił wiele prac, był stosunek Kościoła i głoszonej przez niego nauki do innowierców w okresie średniowiecza, a w związku z tym również prawo islamu, stając się w tej kwestii niekwestionowanym autorytetem w Polsce. Powojenne wrocławskie losy profesora L. Winowskiego odzwierciedlają politykę państwa w stosunku do Kościoła w okresie PRL, stanowiąc również świadectwo realizowanej wówczas polityki naukowej.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12686
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Odwołania do chrześcijaństwa w konstytucjach
współczesnych państw
- Authors: Grzegorz Maroń, Piotr Steczkowski
  Pages: 143 - 170
  Abstract: W niniejszym artykule poddano analizie ilościowej i jakościowej konstytucyjne odwołania do chrześcijaństwa. W ramach przeprowadzonego studium obowiązujących ustaw zasadniczych poszczególnych państw ustalono skalę odniesień do chrześcijaństwa oraz odniesienia te poddano systematyzacji i typologizacji. Tytułowymi odwołaniami do chrześcijaństwa objęto zarówno bezpośrednie wzmianki o chrześcijańskich zasadach, wartościach czy dziedzictwie, jak i odwołania implikatywne, tj. do Boga pojmowanego zgodnie z monoteistycznym trynitaryzmem oraz do poszczególnych chrześcijańskich denominacji, ich wyznawców i kościołów. Ze względu na historyczno-kulturowy, a nie tylko religijny wymiar chrześcijaństwa, odwołania do niego w konstytucjach co do zasady nie przeczą bezstronności światopoglądowej władz publicznych, nie prowadzą do konfesjonalizacji państwa, ani nie naruszają praw wyznawców innych religii i osób bezwyznaniowych. Egzageracją jest odbieranie odwołań tego typu przez niechrześcijan jako działań ich rzekomo społecznie alienujących i wykluczających. Od ustrojodawcy decydującego się na wyróżnienie chrześcijaństwa w konstytucji należy oczekiwać kierowania się wolą suwerena. Inkorporowanie do ustaw zasadniczych odniesień do chrześcijaństwa nie powinno jednak być narzędziem inżynierii społecznej o celach prozelickich.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12586
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Zawarcie małżeństwa kanonicznego i cywilnego w prawie hiszpańskim –
zarys perspektywy historycznej
- Authors: Piotr Ryguła
  Pages: 185 - 210
  Abstract: Tematem niniejszego artykułu jest możliwość zawierania małżeństwa kanonicznego i cywilnego w Hiszpanii od czasów królów katolickich Izabeli i Ferdynanda do współczesnej monarchii konstytucyjnej. Analizę rozpoczyna omówienie możliwości zawierania małżeństwa kanonicznego w katolickiej monarchii Habsburgów. Drugim wyróżnionym w opracowaniu okresem historycznym jest okres I Republiki, w której to prawodawca, tworząc fundamenty świeckiego państwa, po raz pierwszy usiłował wprowadzić do prawa hiszpańskiego instytucję małżeństwa cywilnego. W kolejnych trzech wyróżnionych okresach historycznych, tj. restauracji burbońskiej, II Republice i Hiszpanii pod rządami gen. Franco, w tekście artykułu analizowane są przepisy umożliwiające i ograniczające możliwość zawarcia małżeństwa kanonicznego i cywilnego. Uważny czytelnik dostrzeże, że przepisy te tworzone były nie tyle z perspektywy prawa do zawarcia małżeństwa zgodnie z posiadanymi przez konkretną osobę przekonaniami (perspektywa prawa prywatnego), ile raczej ze zmieniającej się dynamicznie perspektywy ustrojowej w zakresie relacji państwo-Kościół (perspektywa prawa publicznego). Podejście to hiszpański prawodawca porzucił dopiero w okresie współczesnej nam monarchii konstytucyjnej.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12764
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Gwarancje wychowania religijnego dzieci w prawie polskim
- Authors: Ryszard Sztychmiler
  Pages: 211 - 228
  Abstract: Celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na pytanie o wystarczalność gwarancji wychowania religijnego w obowiązującym prawie polskim. Rodzice mają naturalne prawo podejmowania działań zmierzających do ukształtowania swoich dzieci pod względem psychicznym, umysłowym, duchowym, moralnym, światopoglądowym i religijnym. Słusznie znalazło to odzwierciedlenie w polskich przepisach konstytucyjnych, które uniemożliwiają narzucanie wzorców wychowawczych, kształtowanie postaw i przekonań dzieci wbrew woli rodziców. Również postanowienia umów międzynarodowych poświęconych ochronie praw człowieka nie ograniczają się z reguły do generalnego zagwarantowania wolności myśli, sumienia i religii każdemu człowiekowi. Zawierają też zazwyczaj postanowienia chroniące prawo rodziców do decydowania o kierunku wychowania moralnego i religijnego swego potomstwa. W zgodzie z tymi standardami ukształtowano przepisy polskich ustaw oraz wydanych na ich podstawie aktów wykonawczych. Niezależnie od wyznania wszystkim zapewniono w szczególności możliwość korzystania z nauczania religii w szkołach. Można więc stwierdzić, że prawo rodziców do religijnego wychowania swych dzieci korzysta w Polsce z dość szerokiej ochrony. Jej ewentualne niedostatki mogą wynikać z niewłaściwego stosowania prawa. Kwestia ta zasługuje jednak na osobną analizę.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12733
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Badania naukowe w zakresie historii prawa kościelnego i historii prawa
wyznaniowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu
Jagiellońskiego w latach 2000–2020
- Authors: Maciej Mikuła, Zdzisław Zarzycki
  Pages: 229 - 253
  Abstract: Artykuł stanowi przegląd tematyki badań podejmowanych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w zakresie historii prawa kościelnego oraz historii prawa wyznaniowego. Jest uzupełnieniem wcześniejszych publikacji, mających na celu opracowanie pełnej historii studiów prowadzonych w tym Uniwersytecie w zakresie prawa kanonicznego i prawa wyznaniowego. W tekście zaprezentowano tematykę badań oraz stanowiące ich efekt publikacje w układzie tematycznym i chronologicznym. Jak podkreślono, liczne spośród zagadnień podejmowanych przez krakowskich badaczy były też analizowane przez Księdza Profesora Henryka Misztala, zwłaszcza w jego monografii pt. Polskie prawo wyznaniowe.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12868
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Wolność religijna w czasie pandemii koronawirusa - ocena
rozwiązań polskich
- Authors: Aneta Abramowicz
  Pages: 255 - 278
  Abstract: Zagrożenie z powodu rozprzestrzeniania się koronawirusa w Polsce spowodowało wprowadzenie w marcu 2020 r. stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii na terenie całego kraju. Właściwe organy władzy państwowej wprowadziły liczne ograniczenia poszczególnych praw i wolności człowieka, w tym również wolności uzewnętrzniania religii. Polski prawodawca w art. 31 ust. 3 i art. 53 ust. 5 Konstytucji RP określił zasady dotyczące możliwości wprowadzenia dozwolonych ograniczeń tej wolności. Ograniczenia takie zgodnie z przepisami konstytucyjnymi mogą być wprowadzone tylko w ustawie i w sytuacji, gdy są konieczne w społeczeństwie demokratycznym z powodu ochrony dóbr szczególnie chronionych. Muszą być proporcjonalne tak, aby nie naruszać samej istoty ograniczanego prawa. Wprowadzone ograniczenia dotyczące możliwości uczestniczenia i sprawowania kultu religijnego budzą wątpliwości co do ich legalności i konstytucyjności. Zagrożenie epidemiczne uzasadnia podejmowanie działań ze strony właściwych organów władzy państwowej w celu zapewnienia bezpieczeństwa, jednak organy te powinny działać na podstawie i w granicach prawa. Przepisy konstytucyjne nie pozostawiają dowolności w zakresie możliwości wprowadzania ograniczeń praw i wolności człowieka, w tym również prawa do wolności religii.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12720
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Wolność słowa realizowana w ramach wolności religii w Kościele
Katolickim w Polsce a prawne ograniczenia dotyczące epidemii Sars-Cov-2
- Authors: Lidia K. Jaskuła
  Pages: 279 - 300
  Abstract: Niniejszy artykuł stanowi próbę analizy stanu wolności słowa realizowanej w ramach praktyk religijnych wykonywanych publicznie w czasie epidemii. Główny problem opracowania stanowi pytanie, czy ograniczenia wprowadzane w wyniku epidemii SARS-CoV-2 wpływają na wolność słowa realizowaną w ramach wolności religii. W artykule omówiono normatywne ramy wolności słowa realizowanej w ramach wolności religii, ograniczenia dotyczące funkcjonowania Kościoła Katolickiego, które wprowadzono w Polsce w ramach walki z epidemią SARS-CoV-2 oraz praktyczne konsekwencje tych ograniczeń dla wolności słowa w analizowanym kontekście. Przeprowadzone badania doprowadziły do wniosku, że ograniczanie wolności religii w jej wymiarze zewnętrznym jest także ograniczaniem wolności słowa realizowanej w ramach wolności religii. Ustanowione w Polsce ograniczenia nie spełniają prawnych warunków ograniczania wolności człowieka. W obliczu zagrożeń związanych z epidemią SARS-CoV-2 ograniczanie niektórych praw i wolności w celu ochrony życia i zdrowia jest co do zasady uzasadnione, jednak działania takie powinny respektować wymogi prawa. Działania przeciwne prowadzą do erozji prawa, niszczą jego autorytet, naruszają prawa i wolności jednostki i negatywnie odbijają się na relacji państwo-Kościół. Takich „standardów” sprawowania administracji publicznej nie może usprawiedliwiać epidemia i nie jest możliwe ich zaakceptowanie w demokratycznym państwie prawa.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12692
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Mechanizm limitacji prawa do wolności uzewnętrzniania przekonań
religijnych w międzynarodowym systemie ochrony praw człowieka ze
szczególnym uwzględnieniem kontekstu europejskiego
- Authors: Maciej Kubala
  Pages: 301 - 325
  Abstract: Artykuł 18 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka stanowi, że prawo do wolności myśli, sumienia i religii obejmuje (obok swobody zmiany religii i przekonań) prawo do uzewnętrzniania swojej religii lub przekonań. W budowanym po II wojnie światowej międzynarodowym systemie ochrony praw człowieka zadaniem Deklaracji było proklamowanie praw człowieka jako standardu międzynarodowego, a tym samym wskazanie podstawowych treści samego pojęcia praw człowieka użytego w Karcie Narodów Zjednoczonych. Analogiczne do treści art. 18 Deklaracji prawo do uzewnętrzniania przekonań religijnych uznane jest w art. 9 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, art. 18 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz w art. 10 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej – traktatowych aktach normatywnych praw człowieka, mających znaczenie dla europejskiego rozumienia standardu ochrony w zakresie prawa do uzewnętrzniania religii lub przekonań na poziomie ponadpaństwowym i regionalnym. Ustępy drugie Konwencji i Paktu zawierają klauzule limitacyjne, dopuszczające ograniczenie wolności uzewnętrzniania przekonań religijnych. Karta przejmuje z Konwencji – choć nie bez zastrzeżeń – zakres chronionych praw, a przez to również mechanizmy limitacyjne. W niniejszym opracowaniu zastosowano metodę dogmatyczno-prawną. Dążąc do przyczynienia się do lepszego rozumienia praktycznoprawnych konsekwencji realizacji teoretycznych założeń klauzul limitacyjnych w – istotnych z europejskiego punktu widzenia – przepisach traktatowych chroniących wolność uzewnętrzniania przekonań religijnych, Autor omawia odnośne przepisy Konwencji, Paktu i Karty, analizując warunki prawnej dopuszczalności limitacji prawa do uzewnętrzniania przekonań religijnych na gruncie omawianych aktów prawa międzynarodowego.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12734
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Zwalczanie chorób zakaźnych w stanie epidemii oraz w stanie klęski
żywiołowej a realizacja wolności sumienia i religii w świetle
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku i
ustawodawstwa
- Authors: Michał Ożóg
  Pages: 327 - 357
  Abstract: Przedmiotem artykułu jest przedstawienie statusu prawnowyznaniowego człowieka w stanie epidemii oraz w stanie klęski żywiołowej. Celem opracowania jest dokonanie oceny występujących rozwiązań ustawowych z punktu widzenia modelu ustrojowego ochrony wolności sumienia i wyznania. Artykuł zawiera ogólną charakterystykę reżimu prawnego stanu epidemii oraz stanu klęski żywiołowej wraz z analizą i oceną przesłanek ustawowych wprowadzenia tych stanów funkcjonowania państwa. Zwrócono szczególną uwagę na problem zbiegu praw i wolności konstytucyjnych, gdy do realizacji wolności sumienia i religii potrzebne są inne prawa człowieka, które mogą zostać ograniczone w stanie epidemii oraz w stanie klęski żywiołowej. W badaniach wykorzystano metodę dogmatyczno-prawną. Ocena regulacji prawnych obejmuje także kwestie związane z wyborem właściwej metody legislacyjnej. Przeprowadzone analizy prowadzą do wniosku, że wolność sumienia i religii nie jest należycie chroniona na gruncie obowiązujących przepisów o stanie epidemii i stanie klęski żywiołowej. Tekst zawiera propozycję określonych zmian legislacyjnych w kierunku wzmocnienia poziomu ochrony wolności sumienia i religii w ustawodawstwie zwykłym.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12997
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Sztuka sakralna a prawo autorskie, czyli kilka uwag o zasadach korzystania
z sakralnych utworów autorskoprawnych i wystawionych w przestrzeni sacrum
- Authors: Joanna Pawlikowska
  Pages: 359 - 378
  Abstract: Celem artykułu jest zbadanie, czy dotychczasowe ustalenia z zakresu prawa autorskiego mogące mieć znaczenie z punktu widzenia korzystania z dzieł sztuki sakralnej zachowują aktualność w kontekście dynamicznego rozwoju techniki i zmieniających się warunków korzystania z utworów. Przeprowadzone do tej pory na gruncie literatury przedmiotu analizy z zakresu prawa autorskiego w działalności religijnej dotyczyły w głównej mierze korzystania z dzieł w „erze analogowej”. Konieczność dostosowania utrwalonych sposobów korzystania z utworów sztuki sakralnej w sytuacji „przeniesienia” części działalności religijnej do środowiska cyfrowego uzasadnia podjęcie na nowo tematu określonego w tytule pracy. W pierwszej kolejności zostanie przedstawiona problematyka tzw. prawa panoramy (wolności panoramy), odnosząca się do rozpowszechniania utworów wystawionych na stałe w miejscach publicznych. Pozwoli to w dalszej części pracy odnieść się do kwestii korzystania z utworów znajdujących się wewnątrz obiektów sakralnych oraz do problematyki korzystania z utworów wykonywanych w obiektach sakralnych. Wskazane zagadnienia są szczególnie istotne z punktu widzenia prowadzenia działalności religijnej on-line. Wydaje się zasadne rozważenie: a) w zakresie prawa panoramy zmiany podejścia do rozumienia przesłanki umiejscowienia utworu z przestrzeni zewnętrznej na szeroko rozumianą przestrzeń ogólnodostępną, miejsca dostępnego dla publiczności; ewentualnie analogicznie do rozwiązań prawnych z 1926 r. przyjęcie możliwości korzystania z utworów znajdujących się we wnętrzu świątyni w ramach dozwolonego użytku publicznego; b) w zakresie prawa panoramy szerokiego rozumienia pojęcia wystawienia i przyjęcia, że prawem panoramy mogą być również objęte utwory wyświetlane na stałe; c) wprowadzenie kategorii „wydarzenia religijnego”, przy czym w odróżnieniu od „ceremonii religijnej” za korzystanie z utworów w ramach „wydarzeń religijnych” twórcy mogłoby przysługiwać wynagrodzenie.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12899
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Wydział do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we
Wrocławiu wobec procesji Bożego Ciała w latach 1950-1965
- Authors: Tomasz Resler
  Pages: 405 - 427
  Abstract: Publiczne sprawowanie kultu w latach 1950–1989 w Polsce było uznawane za wrogie wobec idei państwa świeckiego. Władze państwowe uznawały Kościół Katolicki za wroga ideologicznego i dążyły do ograniczenia wolności sumienia i wyznania obywateli, spychając religię do sfery prywatnej. Podobną taktykę stosowano wobec jednego z najważniejszych dla katolików świąt – Bożego Ciała. Administracja wyznaniowa we Wrocławiu starała się ograniczać w tym dniu ekspresję religijną w przestrzeni publicznej. Wykorzystywano do tego prawo o zgromadzeniach, które dało narzędzia do koncesjonowania procesji religijnych. Środki podejmowane przez organy państwowe w stosunku do Kościoła Katolickiego i jego wiernych naruszały standardy ówczesnego prawa. Bardzo często dokonywano rozszerzającej wykładni przepisów lub wprost ignorowano poszczególne akty prawne. Na uczestników procesji nakładano liczne ograniczenia oraz wywierano presję, wykorzystując do tego na przykład kierownictwo zakładów pracy. Dodatkowo władze państwowe konkurowały z Kościołem Katolickim organizując liczne wydarzenia alternatywne. Imprezy plenerowe, wycieczki i zawody sportowe miały za cel odciągnięcie wiernych od uroczystości religijnych. Oceniając te zabiegi należy stwierdzić, że wprost naruszały one standardy rozdziału Kościoła od państwa.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12632
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Wpływ sekurytyzacji Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego w jedności z
Patriarchatem Moskiewskim na zmiany w ustawodawstwie wyznaniowym Ukrainy
po 2013 r.
- Authors: Tomasz Szyszlak
  Pages: 429 - 448
  Abstract: W artykule przedstawiono wpływ procesu sekurytyzacji Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego w jedności z Patriarchatem Moskiewskim na zmiany w ustawodawstwie wyznaniowym Ukrainy od rewolucji godności (Euromajdanu). Wyodrębniana na gruncie nauk o bezpieczeństwie sekurytyzacja należy do podejść konstruktywistycznych, ponieważ zgodnie z tym ujęciem zagrożenie nie jest zjawiskiem realnym. Zagrożenie jest subiektywnie wskazywane przez aktora procesu oraz za takie uznawane przez jego odbiorców. Na gruncie pracy sam proces sekurytyzacji nie jest przedmiotem zainteresowania. Podkreślono okoliczności towarzyszące jego skutkom w zakresie regulacji wyznaniowych, wśród których zidentyfikowano wojnę w Donbasie i przyznanie autokefalii Kościołowi Prawosławnemu Ukrainy przez Patriarchat Ekumeniczny. Omówione zostały akty normatywne przyjęte po 2013 r., zobowiązujące Ukraiński Kościół Prawosławny do uwzględnienia w swojej nazwie podporządkowania Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu, ułatwiające wspólnotom parafialnym zmianę podporządkowania jurysdykcyjnego, a także utrudniające funkcjonowanie duszpasterstwa wojskowego w Siłach Zbrojnych i innych formacjach wojskowych.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12667
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Konstytucyjna wolność uzewnętrzniania przekonań religijnych a
posiadanie i używanie konopi (innych niż włókniste) w celach
rytualnych
- Authors: Katarzyna Tkaczyk-Rymanowska
  Pages: 449 - 472
  Abstract: Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy posiadanie na potrzeby swoich praktyk religijnych środka odurzającego (konkretnie konopi), jest dozwolone w świetle przepisów konstytucyjnych gwarantujących wolność sumienia i religii, prawo do uzewnętrzniania swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę i uczestniczenie w obrzędach oraz zakazujących zmuszania do nieuczestniczenia w obrzędach religijnych. Wolność sumienia nie jest pojęciem tożsamym z wolnością praktykowania określonej religii. Z brzmienia Konstytucji wynika, iż wolność uzewnętrzniania przekonań może zostać ograniczona ze względu na m.in. zdrowie, moralność czy porządek publiczny. W konsekwencji Autorka zajmuje stanowisko, iż wolność religii jest co prawda ważna w katalogu praw i wolności człowieka, ale jej część w postaci uzewnętrzniania przekonań musi niejednokrotnie ustąpić przed dobrem wyższego rzędu. Stąd konstatacja, iż brak jest podstaw do uznawania procesu celowego wprawiania się w stan odurzenia za kult religijny korzystający z ochrony konstytucyjnej.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12672
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Obowiązek udostępnienia informacji publicznej przez kościelne osoby
prawne w związku prowadzeniem cmentarzy wyznaniowych. Glosa do wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 grudnia 2020 r. (I OSK 125/19)
- Authors: Marek Bielecki
  Pages: 495 - 508
  Abstract: Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 grudnia 2020 r. (I OSK 125/19). Glosowane orzeczenie jest jednym z serii wydanych przez sądy administracyjne w związku z aktywnością organizacji „Sieć Obywatelska – Watchdog”, która w maju 2018 r., zwróciła się z wnioskami do ponad 30 wybranych parafii w Polsce o udostępnienie informacji publicznej. Głównym celem tego działania było poznanie cennika usług cmentarnych, kwoty środków uzyskanych z opłat, jak również liczby pochowanych osób. Orzecznictwo dotyczące rzeczonych wniosków jest zróżnicowane. Niektóre z prezentowanych w nim tez zostały omówione w przeprowadzonej analizie, co pozwoliło szerzej spojrzeć na problematykę prowadzenia cmentarzy przez kościelne osoby prawne. W artykule dokonano oceny obowiązków parafii rzymskokatolickich jako podmiotów prowadzących cmentarze w omawianym zakresie. Autor wypowiada pogląd, że obowiązek udostępniania informacji publicznej dotyczy jedynie tych sytuacji, w których – wobec braku cmentarza komunalnego – na cmentarzu katolickim pochowane są osoby, które nie identyfikowały się z Kościołem Katolickim.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12342
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji konkordatu między Stolicą
Apostolską i Rzecząpospolitą Polską w obradach sejmowej Komisji Spraw
Zagranicznych z 16 grudnia 1997 r.
- Authors: Wojciech Góralski
  Pages: 509 - 535
  Abstract: Podpisanie w dniu 28 lipca 1993 r. Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską było ważnym wydarzeniem w najnowszej historii wzajemnych stosunków Państwa polskiego i Kościoła Katolickiego. Spory polityczne sprawiły jednak, że proces ratyfikacji tej umowy międzynarodowej znacząco przeciągnął się w czasie. W niniejszym opracowaniu przedstawiony został jeden z elementów tego procesu, a mianowicie debata przeprowadzona w trakcie obrad sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych, jaka odbyła się 16 grudnia 1997 r. W jej trakcie poruszone zostały kwestie dotyczące trybu uchwalenia ustawy ratyfikacyjnej oraz włączenia do niej deklaracji interpretacyjnej Rządu RP z dnia 15 kwietnia 1997 r. W wyniku prac Komisji do Sejmu skierowany został projekt ustawy ratyfikacyjnej, którą uchwalono 8 stycznia 1998 r. Ratyfikacja Konkordatu nastąpiła w dniu 23 lutego 1998 r.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12310
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Konkordat z 1925 roku w aktualnym orzecznictwie sądowym –
wybrane zagadnienia
- Authors: Paulina Kucybała-Kreft
  Pages: 537 - 557
  Abstract: W niniejszym artykule omówiono najnowsze i najważniejsze orzeczenia dotyczące postanowień Konkordatu z 1925 r. W relacjach między państwem polskim a Kościołem Katolickim w okresie II Rzeczypospolitej umowa ta miała bardzo istotne znaczenie, ponieważ uregulowała ona jednolicie sytuację Kościoła na całym obszarze kraju. Pomimo upływu prawie stulecia od podpisania Konkordatu z 1925 r., w ostatnich latach pojawiły się interesujące i nowatorskie orzeczenia, które dotyczą jego postanowień. Sprawy, w których konieczne jest odwołanie się do tej umowy, nie są zbyt częste. Jednak w niektórych zakresach, a zwłaszcza w odniesieniu do kwestii związanych z majątkiem Kościoła Katolickiego, jej postanowienia wciąż posiadają istotne znaczenie. Prezentacja aktualnej ich wykładni przyjmowanej w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych nie tylko umożliwia przewidzenie sposobu rozstrzygnięcia spornych kwestii prawnych w przyszłości, ale też stanowi przyczynek do dyskusji nad niektórymi utrzymującymi się wątpliwościami o charakterze teoretycznym.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12658
  Issue No: Vol. 24 (2021)
IV Ogólnopolski Studencki Konkurs Wiedzy z Zakresu Prawa Wyznaniowego,
Opole, 9 kwietnia 2021 r.
- Authors: Katarzyna Pluta
  Pages: 559 - 560
  Abstract: IV Ogólnopolski Studencki Konkurs Wiedzy z Zakresu Prawa Wyznaniowego, Opole, 9 kwietnia 2021 r.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.12802
  Issue No: Vol. 24 (2021)
XVIII Ogólnopolskie Sympozjum Prawa Wyznaniowego pt. „Wolność
uzewnętrzniania przekonań religijnych”, Mała Wieś, 7-9 września
2021 r.
- Authors: Paweł Kaźmierski
  Pages: 561 - 565
  Abstract: XVIII Ogólnopolskie Sympozjum Prawa Wyznaniowego pt. „Wolność uzewnętrzniania przekonań religijnych”, Mała Wieś, 7-9 września 2021 r.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.13089
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Urząd do Spraw Wyznań.
Struktury – działalność – ludzie w latach 1975–1989”,
Konstancin-Jeziorna, 13-15 września 2021 r.
- Authors: Ewelina Ślązak
  Pages: 567 - 571
  Abstract: Ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Urząd do Spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie w latach 1975–1989”, Konstancin-Jeziorna, 13-15 września 2021 r.
  PubDate: 2021-12-20
  DOI: 10.31743/spw.13134
  Issue No: Vol. 24 (2021)
Czy miesięcznice smoleńskie były uroczystościami religijnymi'
Prawo a polska kultura religijna
- Authors: Zbigniew Pasek
  First page: 67
  Abstract: Na przykładzie konfliktów wokół Miesięcznic Smoleńskich z 2017 r. Autor omawia problem uwzględniania w sprawach toczonych z art. 196 Kodeksu karnego (dot. obrazy uczuć religijnych) tradycji polskiej kultury religijnej. Stosując jako analogię zasadę „obrony z kultury” (cultural defense) Autor przywołuje historyczne korzenie polskiej tradycyjnej religijności, której główne cechy ukształtowały się w dobie baroku (sarmatyzmu). Jedną z najważniejszych cech tej religijności jest ścisłe połączenie sfery religii i polityki. Brak państwowości w okresie zaborów i PRL wzmocnił, podobnie jak w kulturze diasporalnego judaizmu, związek między religią i pozareligijnymi dziedzinami życia. Autor sugeruje rozważenie czynnika kulturowego podczas analizowania spraw o obrazę uczuć religijnych, które współcześnie rodzą się z powodu kurczenia się dominującego charakteru tego typu kultury. Zderzenie się jej z liberalnym i lewicowym dziedzictwem oświecenia (które determinuje współczesną kulturę prawną Polski) doprowadza do licznych konfliktów, które polegają na narastaniu różnic w zakresie wrażliwości symbolicznej i postrzegania fundamentów aksjologicznych Państwa. Różnice te ilustruje Preambuła do obecnej Konstytucji.
  PubDate: 2021-11-12
  DOI: 10.31743/spw.12703
Opodatkowanie przychodów z tytułu koszeryzacji żywności
zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów osób duchownych
- Authors: Michalina Duda-Hyz
  First page: 87
  Abstract: Celem artykułu jest analiza przepisów normujących zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych w kontekście opodatkowania wynagrodzenia rabinów i podrabinów za czynności związane z koszeryzacją żywności. Badania przeprowadzone na potrzeby niniejszej publikacji opierają się na następujących tezach badawczych. Po pierwsze, w przypadku czerpania przez rabinów i podrabinów dochodów z tytułu koszeryzacji żywności spełnione są przesłanki podmiotowa i funkcjonalna. Podatnikiem jest bowiem osoba duchowna, zaś podejmowane przez nią w ramach koszeryzacji czynności stanowią formę funkcji o charakterze duszpasterskim. Po drugie, o możliwości skorzystania z uproszczonej formy opodatkowania przesądza status jednostki organizacyjnej, w ramach której zatrudnione są osoby duchowne oraz sposób ukształtowania stosunku prawnego stanowiącego podstawę wypłaty wynagrodzenia.
  PubDate: 2021-11-15
  DOI: 10.31743/spw.10676
Cywilnoprawne skutki zrzeczenia się dóbr przez zakonnika w polskim
prawie cywilnym. Zarys problemu
- Authors: Bartosz Rakoczy
  First page: 171
  Abstract: W dotychczasowym piśmiennictwie nie podejmowano prób zbadania profesji wieczystej ubóstwa przez pryzmat prawa cywilnego. Nie ulega jednak żadnej wątpliwości, iż ignorowanie kwestii skutków profesji ubóstwa na gruncie prawa cywilnego nie odpowiadałoby powadze tej instytucji prawa kanonicznego. Prawodawca kościelny wyraźnie – choć „w miarę możliwości” – zobowiązał profesa i zapewne (w domyśle) także i instytut zakonny do tego, aby wieczysta profesja ubóstwa wywoływała zamierzone skutki także w prawie cywilnym. Zgodnie z logiką prawa kanonicznego za optymalne należałoby więc uznać rozwiązanie, które zapewniałoby, że zrzeczenie się przez zakonnika dóbr w konsekwencji ślubów ubóstwa wywoła skutki również w polskim prawie cywilnym. Jednak wobec braku w prawie polskim instytucji analogicznej do kanonicznego zrzeczenia się dóbr pozostaje poszukiwanie instytucji zbliżonych, które (choćby częściowo) pozwolą uzyskać skutek zamierzony przez prawodawcę kościelnego i nie ma wątpliwości, że najbardziej użyteczna dla osiągnięcia tego celu może się okazać umowa darowizny. W dobie powszechnego uczestniczenia przez kościelne osoby prawne, a także księży i osoby zakonne, w stosunkach prawnych, omawiany problem nabiera zresztą istotnego znaczenia praktycznego. Kontynuowanie dotyczących tego analiz jest więc w pełni uzasadnione i konieczne. Pozostaje mieć nadzieję, że zwrócenie w niniejszym opracowaniu uwagi na podstawowe elementy tytułowej problematyki będzie pomocne we właściwym wyznaczeniu kierunków dalszych badań.
  PubDate: 2021-11-11
  DOI: 10.31743/spw.11752
Prawne aspekty honorowania i posługiwania się papieskimi
orderami i odznaczeniami w Polsce
- Authors: Robert Tabaszewski
  First page: 379
  Abstract: Celem artykułu jest przedstawienie genezy oraz prawnych aspektów honorowania, a także nadawania i posługiwania się papieskimi odznaczeniami w Polsce. Analizie poddano regulacje prawne ukształtowane w wyniku reform Piusa X z 1905 r., Pawła VI z 1966 r. i Jana Pawła II z 1993 r. Przepisy te zestawiono z utartą praktyką papieską, zwyczajami międzynarodowymi oraz polskim ustawodawstwem. Uznano, że obecnie ukształtowany, skomplikowany system odznaczeniowy Stolicy Apostolskiej przeszedł głęboką ewolucję. Wykładni poddano polskie przepisy rangi konstytucyjnej i ustawowej, uzależniające otrzymanie papieskich znaków zaszczytnych, jako odznaczeń zagranicznych, od uprzedniej zgody wyrażonej przez prezydenta RP. Wykazano, że obecnie, w odróżnieniu od czasów komunistycznych, polskie przepisy uznają papieski system odznaczeniowy bez żadnych wyłączeń i ograniczeń podmiotowych, przedmiotowych i funkcjonalnych. Również praktyka polityczna jest życzliwa nadaniom papieskim, co wyraża się m.in. w zasadzie pierwszeństwa papieskich odznaczeń przed odznaczeniami innych państw. Wymieniono również najważniejsze zasady posługiwania się papieskimi znakami zaszczytnymi w Polsce.
  PubDate: 2021-11-11
  DOI: 10.31743/spw.10647
Wyjątki od zakazu dyskryminacji ze względu na religię lub przekonania w
zatrudnieniu pracowniczym na gruncie art. 4 dyrektywy 2000/78/WE
- Authors: Łukasz Wacław
  First page: 473
  Abstract: Równe traktowanie i zakaz dyskryminacji są jednymi z podstawowych zasad, w oparciu o które stanowione jest unijne prawo. Dotyczy to również równego traktowania ze względu na religię lub przekonania w zatrudnieniu. W tym obszarze wartości te zostały zabezpieczone przez dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy. Dyrektywa ta przewiduje jednak pewne wyjątki od tych ogólnych zasad. Istnieją bowiem okoliczności, w których działanie pracodawcy będzie stwarzać pozory dyskryminacji, lecz w swej istocie dyskryminacją nie będzie. Taka sytuacja zachodzi, gdy ze względu na rodzaj działalności zawodowej lub warunki jej wykonywania, cechy związane z religią lub przekonaniami stanowią istotny i determinujący wymóg zawodowy, a cel jest zgodny z prawem i wymóg proporcjonalny (art. 4. ust. 1). Taka sytuacja zachodzi również, gdy ze względu na charakter lub kontekst, w którym jest prowadzona działalność zawodowa kościoła lub innej organizacji, których etyka opiera się na religii lub przekonaniach, religia lub przekonania stanowią podstawowy, zgodny z prawem i uzasadniony wymóg zawodowy, uwzględniający etykę organizacji (art. 4 ust. 2 akapit 1). W końcu taką sytuację stanowi również wymóg działania w dobrej wierze i lojalności wobec etyki organizacji, jaki Kościoły i inne organizacje, których etyka opiera się na religii lub przekonaniach, mogą nakładać na swoich pracowników (art. 4 ust. 2 akapit 2). Te trzy sytuacje stanowią niejako trzy odrębne wyjątki od zakazu dyskryminacji. Nie zawsze jednak taka klasyfikacja, z którą zgadza się Autor niniejszego opracowania, jest przyjmowana w orzecznictwie i doktrynie. W artykule zostały zatem, poza szczegółową analizą omawianych wyjątków od zakazu dyskryminacji, przedstawione również istniejące w tym przedmiocie rozbieżności.
  PubDate: 2021-09-23
  DOI: 10.31743/spw.11567