Abstract: در سپهر سیاست و در مطالعات سیاسی بحث از دشمن و دشمنی و نفی و اثبات آن مباحث دنباله‎داری را درپی‎ دارد. در برخی دیدگاه‎ها از تطهیر دشمن و تئوریزه کردن تسلیم و نفی مقاومت در مقابل دشمن سخن گفته ‎می‎شود و تلاش می‎شود برنامه درسی در تربیت سیاسی حاوی معرفی دشمن و دشمنی وی نباشد. نوشتار حاضر از افق فلسفه برنامه درسی و براساس روش‎ تحقیق اجتهادی درصدد است به این سؤال پاسخ دهد که «حکم دشمن‎شناسی در تربیت (آموزش دشمن) و میزان مطلوبیت درج دشمن‎شناسی در برنامه درسی از منظر فقه تربیتی چیست؟» برای این منظور، هشت دلیل قرآنی و حدیثی اقامه شد و به صورت اجتهادی مورد بررسی قرار گرفت و این نتیجه حاصل شد که دشمنشناسی در تربیت (آموزش دشمن) از باب وقایه، امربهمعروف، دعوت و نیز از باب وظایف حکومت اسلامی و نیز از باب إعداد قوا و آمادگی برای جهاد و دفاع و تحریض بر آن واجب است.
Abstract: رویکرد جدید تربیت دوجنسیتی شکل جدیدی از نقش جنسیتی را تعریف می‎کند که خصوصیات و ویژگی‎های زنانه و مردانه را برای هر دوجنس به صورت یکسان و برابر می‎خواهد. یکی از مهم‎ترین مبانی که در این رویکرد بر آن تأکید می‎شود تساوی است. مبنای اخلاق اسلامی در مواجهه با جنسیت زنانه و مردانه توجه به تفاوت‎ها و نقش‎ها متناسب با ویژگی‎های تکوینی زنانه و مردانه است. این پژوهش که از نوع تحقیقات کتابخانه‎ای است با روش توصیفی−تحلیلی، با رویکرداخلاق اسلامی مبتنی برمنابع اسلامی همچنین منابع مرتبط با مسئله از جمله متون روانشناسی، جامعه‎شناسی و مطالعات زنان مبنای تساوی درتربیت دوجنسیتی را مورد ارزیابی و نقد قرار می‎دهد. یافته‎های پژوهش حاکی از آن است که اخلاق اسلامی زن و مرد را با توجه به اشتراکات از نظر ازرشی برابر می‎داند ولی با توجه به تفاوت‎ها و استعدادها و توانایی‎هایی تکوینی هرکدام −به‎عنوان حق طبیعی− دارای وظایف خاصی می‎داند که توجه و رعایت آن باعث دستیابی به سعادت فرد و جامعه می‎شود. اخلاق اسلامی چنین تشابه مبتنی بر همسانی تکوینی زن ومرد درخلقت را نمی‎پذیرد.
Abstract: در زمان بروز بحران، صبر و تحمل موجب سلامت روانی می‎شود. نداشتن بی‎تابی و جزع به اندازه‎ای در «صبر» اهمیت دارد که در برخی موارد صبر به‎عنوان مهار مستمر نفس از بی‎تابی و پرهیز از جزع تعریف شده است. عدم‎کنترل بی‎تابی عوارض متعدد جسمی و روانی به‎دنبال دارد. بر این ‎اساس در مقاله حاضر بی‎تابی در شرایط بحرانی و روش‎های کنترل آن مورد بررسی قرار گرفته است. تحقیق از نوع کیفی (تحلیلی) است که به روش مروری انجام شد که ترکیبی از روش مرور سیستماتیک، تحلیل محتوا و مرور ادبیات است. جامعه آماری منابع نظریه‎ها، دیدگاه‎ها و پژوهش‎های انجام شده در زمینه موضوع بود که با واژه‎های کلیدی: بی‎تابی، بی‎قراری، جزع، فزع، بی‎صبری، ناآرامی مورد جستجو قرار گرفتند. عمده منابع مورد استفاده، کتب در حوزه منابع اسلامی و مقالات علمی مربوط به این موضوع بود. همچنین و به‎ویژه از قرآن، احادیث و روایات استفاده شد. نتایج تحقیق در قالب ماهیت بی‎تابی، علل بی‎تابی، انواع بی‎تابی، نشانه‎ها و نمودهای بی‎تابی، کارکرد بی‎تابی، آسیب‎ها و پیامدهای بی‎تابی، شیوه‎های بازداری از بی‎تابی و پیامدهای بازداری آورده شده است. شیوه‎های بازداری از بی‎تابی در...
Abstract: تربیت مدنی به‎عنوان یکی از کارکردهای مهم تعلیم و تربیت شناخته می‎شود، که لزوم آموزش و فراگیری آن مستلزم وجود الگوی تربیت مدنی است. یکی از نظریه‎های مهم در رابطه با تربیت مدنی مربوط به فارابی که فیلسوف ایرانی−اسلامی است. هدف پژوهش حاضر کاوش الگوی تربیت مدنی از دیدگاه فارابی می‎باشد. رویکرد پژوهش مطالعه کیفی و روش تحلیل محتوا است. کلیه منابع ترجمه شده ی دست اول و دوم مربوط به فارابی که با استفاده از روش نمونه‎گیری هدفمند و تکنیک در دسترس انتخاب شده بودند، مورد کاوش قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش از روش تحلیل مضمون بهره گرفته شد. یافته‎های حاصل از تحلیل مضمون در قالب 50 مقوله، 34 مضمون پایه، 7 مضمون سازمان‎دهنده و 4 مضمون فراگیر سازماندهی شد. نتایج پژوهش حاکی از این امر بود که بایستی موضوع تربیت مدنی و ابعاد آن که متناسب با فرهنگ و ارزش‎های جامعه است را وارد سیستم آموزشی نمود. همچنین این پژوهش به معرفی برخی روش‎های تعلیم مدنی فعال و مشارکتی و نحوه کاربرد آنها از دیدگاه فارابی پرداخته است.
Abstract: فرایند تکامل انسان و سیر شکوفایی استعدادهای او، حرکتی است که از یکجهت روبهسوی باطن و حقیقت هستی دارد و از جهت دیگر حقایق کسب شده را در ظاهر عالم آشکار می‎سازد. این پژوهش با هدف تبیین چرخه ظاهر و باطن در تربیت براساس اندیشه شهید مطهری صورت پذیرفته است. برای این منظور تمامی آثار مکتوب شهیدمطهری با روش تحلیلی توصیفی بدون نمونه‎گیری مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‎های پژوهش حاکی از آن است که در اندیشه شهید مطهری نسبت‎های «باطن؛ حقیقت ظاهر»، «ظاهر؛ نماد باطن» و «ظاهر؛ وسیله باطن» میان ظاهر و باطن برقرار است. ایشان فرایند تربیت را به یک معنا چرخه‎ای میان ظهورات عملی متربی و باطن وی دانسته و از طرفی تربیت صحیح را حرکت به سمت باطن و از پوسته به مغر عنوان می‎کنند. لذا وظیفه مربیان در این نگاه، آشنایی کامل با این چرخه و تصمیمگیری برای اصلاح متربیان براساس آن است. چراکه برای رسیدن به باطن متربی راهی جز ظهورات باطن او در عمل وجود ندارد. همچنین مربی می‎تواند از این چرخه با تکرار عمل ظاهری صحیح و دریافت بازخورد آن، برای تثبیت و تقویت ملکات متربی استفاده کند.
Abstract: نقش مهدهای کودک در اجتماعی شدن و رشد کودکان، بر هیچ‎کس پوشیده نیست. در ایران اغلب این مراکز تربیتی و آموزشی براساس الگوی غربی جدایی مادر و کودک طراحی شده و با فرهنگ اصیل ایرانی، اسلامی همخوانی ندارد. مهد حسنات باهدف تحقق همراهی و تعامل مادر و کودک در تربیت اسلامی شکل گرفته و ارائه الگوی مطلوب از طریق بررسی ابعاد مختلف فعالیت مهد حسنات هدف پژوهش حاضر است. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شده و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری، دو گروه شامل مادران و کارکنان مهدکودک بودند. نمونه با روش نمونه‎گیری هدفمند انتخاب شد. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته براساس الگوی 5w1h بود که روایی محتوایی سؤالات مصاحبه از نظر اساتید مرتبط، مثبت ارزیابی شد و مصاحبه‎ها تا حد اشباع اطلاعات به تعداد 11 مصاحبه انجام شد. داده‎ها با روش اشتراوس و کوربین با کدگذاری باز و محوری و در بستر نرم‎افزار maxqda تجزیه‎وتحلیل شد. یافته‎ها نشان‎دهنده فعالیت این مهد منطبق بر سیره تربیت فاطمی مادرمحور، برای بقای ارتباط اصیل و سالم مادر با کودک است. همچنین در حسنات تأکید بر کیفیت آموزش است و کودک محوری در طراحی داخلی لحاظ می‎شود. نتیجه پژوهش حاکی ...
Abstract: سبک زندگی عفیفانه یکی از انواع گوناگون سبک زندگی است که قلمرو گستردهای را در بردارد و به ویژگیهای حوزه روابط میانفردی میپردازد و مشتمل بر اصول و قواعدی است که موجب ایجاد و تداوم عفاف در حیطههای مختلف زندگی میگردد. پژوهش کنونی با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی و به منظور بررسی مؤلفههای رفتاری و هیجانی سبک زندگی عفیفانه با نگرش به منابع اسلامی انجام شده است. یافتهها حاکی از آن است که عدم جلوهگری و اجتناب از عوامل تحریک-کننده، ارضای نیازهای جنسی در بسترهای عفیفانه، همافزایی برای توفیق در حفظ عفاف، قناعت به داشتهها و صیانت از سرمایهها، ایجاد و افزایش رفتارهای عفیفانه و کاهش و حذف رفتارهای غلط ضد عفاف از جمله مهمترین مؤلفههای رفتاری سبک زندگی عفیفانه در منابع اسلامی است. هم-چنین، با کنترل ترس و اضطراب از تصمیمات و اقدامات عفیفانه، علاقه به زندگی سالم و آینده روشن و ندامت از خطاهای گذشته، انتظار و شوق برای تکامل و رشد، شادی و رضایت خاطر از حرکت در مسیر ارزشمند عفاف، محبت و عشق به خداوند و خوشبینی و امید به یاری او، تقویت حیا و کنترل و هدایت صحیح هیجانات جنسی میتوان به عوامل هیجانی سبک زندگی عفیفانه دست ...
Abstract: پژوهش حاضر با هدف تبیین فلسفی اخلاق معلمی از دیدگاه فیلسوفان تربیتی غرب و مربیان و اندیشمندان مسلمان به منظور ارائه منشور و اعتباریابی آن انجام شد. برای پاسخگویی به مسائل پژوهش از روش های تحلیل مفهومی، ترکیبی و گروه کانونی استفاده شد. نتایج بررسی ها نشان داد منشور اخلاق معلمی مورد نظر فیلسوفان و مربیان تربیتی را میتوان در سه هسته ساحات، مؤلفه ها و شاخص ها ترسیم کرد. ساحات شامل جسمانی و ظاهری، اعتقادی و اخلاقی، علمی، اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و حرفه ای بودند. مؤلفه های ساحت اول شامل "آراستگی ظاهری، آراستگی پوشش، قدرت و توانایی جسمانی، توانمندی کلامی و رفتاری"، مؤلفه های ساحت دوم شامل "خدابینی، باور و عمل به ارزشهای معنوی، تواضع، سازواری کردار و گفتار، انصاف و بزرگمنشی، برابری، رفق و مدارا، عشق و محبت، انسانسازی"، مؤلفه های ساحت سوم شامل "دانش عمومی، دانش تخصصی، شایستگی در تدریس، شناخت تفاوتهای فردی، آگاهی از مراحل رشد، هدایت و اصلاحگری"، مؤلفه های ساحت چهارم شامل "مسئولیتپذیری، هشیاری اجتماعی، انتقال میراث فرهنگی، تعامل فرهنگی، انتقادگری" و مؤلفه های ساحت پنجم شامل "کفایت مالی و ساده زیستی" بودند.ذیل مؤلف&...
Abstract: هدف نوشتار حاضر، بررسی تجارب معلمان دوره ابتدایی شهرستان مهاباد در باب تربیت دینی و عناصر آن است. برای نیل به این هدف، از روش پدیدارشناسی استفاده شده است. جامعه پژوهش، همه معلمان مقطع ابتدایی شهرستان مهاباد و روش انتخاب مشارکت کنندگان، هدفمند میباشد. تعداد افراد مصاحبه شونده 30 نفر و ابزار آن، مصاحبه نیمه ساختاریافته است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از روش تحلیل تفسیری مبتنی بر الگوی اسمیت استفاده شده است. یافتهها حاکی از آن است که در مورد اهداف تربیت دینی، خوشههای تم شناخت خدا به عنوان یکی از اصول دین، شناخت معاد به عنوان یکی از اصول دین، شناخت نبوت به عنوان یکی از اصول دین، شناخت و درک کلام خداوند، شناخت اخلاق دینی و راه های عمل به آن و شناخت فروع دین، در باب محتوای تربیت دینی دو خوشۀ تم عدم رعایت اصول حاکم بر انتخاب محتوا و عدم رعایت اصول حاکم بر سازماندهی محتوا، در مورد روش تربیت دینی خوشههای تم تأکید بر روش فعال تدریس در آموزش مفاهیم دینی، تأکید بر روش های نوین تدریس در آموزش مفاهیم دینی، توجه به آموزش عینی مفاهیم دینی و استفاده از تکنولوژی های نوین در آموزش مفاهیم دینی، در باب شیوه های ارزشیابی تربیت دینی خو...
Abstract: مالک اشتر یک شخصیت تربیتیافته بر اساس آموزههای تربیتی اسلام در نهج البلاغه میباشد. تربیتیافتگی او باعث انتخابش به عنوان یکی از حاکمان و زمامداران دوره امامت امام علی(ع) شده است. از این رو هدف این پژوهش، شناسایی مؤلفههای شخصیتی تربیتیافتگی ایشان در ابعاد مختلف (جسمانی، دینی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، عقلانی، عاطفی) میباشد. بدین منظور از روش پژوهش تحلیل مضمون و شبکه معانی استفاده شده است؛ طبق این روش، ابتدا گزارهها و مضامین ناظر به ابعاد شخصیت مالک اشتر از کتاب نهجالبلاغه و کتب تاریخی مرتبط، شناسایی، کدگذاری و سپس تحلیل شدهاند. نتایج پژوهش، نشان دهنده شخصیت تربیتیافته مالک اشتر در ابعاد مختلف تربیتی است. این امر میتواند، الهامبخش چگونگی تربیت حاکمان و زمامداران شایسته در جامعه اسلامی – ایرانی ما باشد. کلیدواژه: نهجالبلاغه، تربیتیافتگی، مالک اشتر، الگو، زمامدار...................مالک اشتر یک شخصیت تربیتیافته بر اساس آموزههای تربیتی اسلام در نهج البلاغه میباشد. تربیتیافتگی او باعث انتخابش به عنوان یکی از حاکمان و زمامداران دوره امامت امام علی(ع) شده است. از این رو هدف این پژوهش، شناسایی مؤلف ...
Abstract: تربیتِ فلسفی از ساحت های مهم تربیت در دنیای معاصر می باشد؛ لکن از ظرفیت فلسفه اسلامی و آراء فیلسوفان مسلمان دراین عرصه تربیتی کمتراستفاده شده است و عموما متاثراز فلسفه های غربی، اصول و روش هایی برای تربیت فلسفی نسل جوان و نوجوان تجویز می شود. تلقی علامه طباطبایی از فلسفه در میان فلاسفه مسلمان واجد ظرائف و ویژگی های بدیعی است که در مجموع از ظرفیت خوبی برای تبیین اصول تربیت فلسفی برخوردار است.چیستی ویژگی های فلسفه از نگاه علامه و در پی آن تبیین اهم اصول تربیت فلسفی مبتنی بر آن ، دو سوال اساسی این پژوهش را تشکیل می دهد. برای تبیین تلقی علامه از فلسفه از روش تحلیل مفهوم استفاده شده و برای به دست آوردن اصول تربیت فلسفی مبتنی بر آن از روش استنتاجی بهره گرفته شده است، ده اصل تربیتِ فلسفی منتج از این پژوهش شامل: حرکت به سمت تفاهم فکری با دیگران، حقیقت جویی و سنجش حقیقت و پندار، کلی نگری، علت شناسی، خداشناسی، انسجام گرایی توحیدی، طرد روش های غیر یقینی در فلسفه ورزی، حضور وجودشناسانه فلسفه در علوم، فلسفه ورزی در اعتقادات و تطهیر نفس می باشد.
Abstract: هدف پژوهش حاضر، تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب در تربیت اسلامی و ارائه دلالت های تربیتی این رابطه است. پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شد. ابتدا به شیوه توصیفی به بررسی مفهوم و جایگاه حیا و حجاب در متون تربیت اسلامی با بهره گیری از آیات قرآن، احادیث و روایات مبادرت شد. سپس تحلیل ها در ارتباط با نسبت میان حیا و حجاب به عمل آمد. نتایج نشان داد حیا در مقایسه با حجاب امری فطری، درونی و زیربنایی است. نسبت میان حیا و حجاب به شیوه ای نمادین اینگونه است که حجاب لباس حیا بوده و امری بیرونی و روبنایی است. هر چند حفظ آن در جامعه اسلامی ارزش محسوب شده و واجب است. لذا بیدارساختن و زنده نگاه داشتن فطرت حیا مقدم بر توصیه صرف به حجاب است. نتیجه آن که از منظر تربیت اسلامی، دستور مستقیم به رعایت حجاب بدون پرورش بعد فطری حیا که از دوران کودکی صورت می گیرد، نوعی شتابزدگی در تربیت به حساب می آید. بر این اساس، پیشنهاد می شود در برنامه ها و اقدامات تربیتی، توصیه به رعایت حجاب همراه با بیدار ساختن امر فطری حیا صورت گیرد و بدون پرورش فطرت حیا و بدون ملاحظه نقش مقدمه ای حیا، اقدامات در خصوص توصیه به رعایت حجاب موثر نخواهد بود.
Abstract: چکیدهتربیت اعتقادی بهعنوان مهمترین بخش تربیت دینی، بر مبانی مختلفی استوار است که تبیینکننده فرایند عملی آن خواهد بود. عدم انتخاب و تبیین صحیح مبانی نظری از رهیافت انسانشناسی ناقص، آسیبهایی ازجمله یکسونگری و غالب شدن فرهنگ آموزشگری صرف را در تربیت اعتقادی به دنبال دارد. پژوهش حاضر درصدد است با تبیین چارچوب نظری تربیت اعتقادی از رهیافت انسانشناسی دینی، مبانی این ساحت تربیتی و مدلولهای آن را ذیل فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی با تأکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی استنتاج نماید. رویکرد پژوهش، کیفی است که با روش عقلی تحلیلی اقدام به توصیف، تحلیل و درنهایت استنتاج مینماید. مبانی بهدستآمده بهعنوان یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که استقلال ابعاد سهگانه نفس، در مقام نظر است و در مقام عمل، نباید جدای از هم در نظر گرفته شود؛ عمل تربیتی حاصل درهمآمیختگی همه ابعاد است و در تربیت انسان نقش مؤثر دارند. در این میان، بعد گرایشی، پل ارتباطی بین بعد شناختی و بعد رفتاری است و غفلت و کمتوجهی به این بعد در تربیت اعتقادی موجب میشود مربی به هدف غایی تربیت اعتقادی یعنی ایمان دست نیابد. ازاینرو، مقصد تربیت اعتقادی، ای...
Abstract: دوران کودکی از مهمترین دوران رشد فرد است. در این دوران که اوج تأثیرپذیری کودک از محیط اطراف است، انیمیشن به لحاظ جذابیت و درهم آمیختن تصویر و حرکت توجه کودک را به خود جلب میکند و تاثیر زیادی بر روح و روان وی خواهد داشت. با این وجودابعاد تربیتی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که بر اساس رویکرد اسلامی عمل چه ملاحظات تربیتی-روانشناختیای ناظر بر انیمیشن کودک میتوان داشت؟ روش استفاده شده استنتاج پیشرونده است، بدین صورت که از اهداف و اصول تربیت مطرح شده در رویکرد اسلامی عمل، ملاحظات تربیتی-روانشناختی فیلم و انیمیشن کودک به شکل ضمنی و در 5 دسته کلی استخراج شده است. برخی از این ملاحظات بدین قرارند: پرهیز از مضامین و موارد ضدتربیت چون خشونت] روابط جنسی و احساسات منفی، مواجهه گامبهگام و تعویقی با واقعیتهای حساسیت برانگیز، پرداخت تبیینی به ارزشها و طرح آنها در فضاسازی زندگی واقعی ، پرهیز از اشباع اطلاعاتی، توجه به وضوح و تجسم ارزشی ،تبعیت ساختار روایی از ساختارهای علی وخطی روایت، توجه به لایهمندی حوادث و موقعیتها ، برجستهسازی موقعیتهای انتخاب و تصمیم ، پرداخت فرایندی به زندگی...
Open Access journal
