|
|
- Быць вольным... "Нетутэйшыя: reversion:
беларуская эксперыментальная драматургія («ТВЛ», «Бум-Бам-Літ»)". Аўтары-складальнікі: Алена Лепішава, Виктар Жыбуль, Змицер Вішнёў. Zürich: Diaphanes, 2023, 580 с. (Серыя „Мысліць мастацтва” Інстытута тэорыі Цюрыхскай вышэйшай школы мастацтваў і Цэнтра мастацтваў і тэорыі культуры Цюрыхскага ўніверсітэта) Authors: Dzmitry Rubin Abstract: . PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:36:16 +010
- Nowe badanie dziedzictwa rękopisowego Tatarów Wielkiego Księstwa
Litewskiego "З рукапіснай спадчыны татараў ВКЛ: тэксты і даследаванні" / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН, Інстытут мовазнаўства, навук. рэд. І. А. Сынкова, М.У. Тарэлка. Мінск: Беларуская навука, 2022, 177 с. Authors: Alla Kozhinowa Abstract: - PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:36:15 +010
- Діяріуш гетьмана Пилипа Орлика:
літературний текст і документ доби "Filip Orlik (1672–1742) i jego Diariusz", opracowanie, odczytanie z rękopisu, wstęp, komentarze Walentyna Sobol. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2021, 532 s. Authors: Ihor Nabytovych Abstract: - PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:36:14 +010
- Michał Kondratiuk, "Kultura materialna wsi białostockiej i jej zmiany w
świetle gwar ludowych XX wieku", opracowanie graficzne, redakcja techniczna i skład Roman Sakowski. Białystok: Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego, 2021, 398 s. Authors: Feliks Czyżewski Abstract: . PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:36:13 +010
- Imię biblijne w składzie frazeologizmów białoruskich i
polskich Authors: Agnieszka Olecka Abstract: Prace nad rolą antroponimów biblijnych w białoruskiej i polskiej frazeologii skupiają się na wielu aspektach, w tym na procesie apelatywizacji, fonetycznych cechach imion biblijnych oraz analizie frazeologizmów z tym samym antroponimicznym komponentem w obu językach słowiańskich. Metoda opisowa umożliwia dokładne zbadanie struktury, semantyki i obrazowej treści frazeologizmów, co pozwala na identyfikację podobieństw i różnic między nimi. Metoda opisowa obejmuje również badanie ekwiwalentów frazeologicznych, czyli odpowiedników wyrażeń frazeologicznych w obu językach. Ponadto, zwraca się uwagę na foniczne cechy antroponimów, co może wpływać na percepcję frazeologizmów i ich ekwiwalentów przez użytkowników obu języków. Ważnym aspektem jest również uwzględnienie interkulturowego kontekstu. Część frazeologizmów może być wspólna dla obu języków ze względu na chrześcijańskie korzenie i związki obu narodów z ogólnoeuropejską kulturą. Jednakże, mimo wspólnego źródła tekstu sakralnego, frazeologizmy biblijne mogą różnić się gramatycznie, semantycznie i stylowo, co wynika z ewolucji języków i specyfiki kulturowo-językowej obu społeczności. Analiza ilustruje także pewne braki lub różnice ilościowe w materiałach językowych, co może być wynikiem historycznych, społecznych i kulturowych uwarunkowań obu języków. Istnienie tych różnic podkreśla potrzebę dalszych, pogłębionych badań nad biblijnymi imionami w frazeologii białoruskiej i polskiej, a także perspektywę rozszerzenia badań na inne języki słowiańskie. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:36:10 +010
- Biblia wenecka – „Biblia ruska” Franciszka Skaryny: mechaniczne
odzwierciedlenie czy twórcza przeróbka' Authors: Alla Kozhinowa Abstract: Artykuł poświęcony jest niektórym strategiom tłumaczeniowym stosowanym przez słynnego prekursora drukarstwa białoruskiego Franciszka Skarynę podczas tłumaczenia Pisma Świętego. Franciszek Skaryna to jedna z najwybitniejszych postaci białoruskiego renesansu. Analizie jego działalności poświęcono wiele prac naukowych, jednak jego spuścizna wciąż pozostaje terra incognita. Wciąż nie wiadomo, co było podstawą jego tłumaczenia Pisma Świętego – czy był to starożytny hebrajski tekst masorecki, czy Septuaginta, czy Wulgata, czy czeski przekład Biblii, czy też Biblia w języku cerkiewno-słowiańskim' W artykule przedstawiono wyniki analizy tekstowej Księgi Hioba, Księgi proroka Daniela, Księgi Koheleta oraz liczne dowody na wykorzystanie przez Skarynę czeskiego przekładu Biblii. Należy zauważyć, że w pojedynczych przypadkach, tłumacząc dobrze znane czytelnikom fragmenty precedensowe, sięgał także po cerkiewnosłowiański przekład Pisma Świętego. Z tego tłumaczenia weszły do jego tłumaczenia Biblii często używane wyrazy i stałe połączenia wyrazowe, które należą do kanonu tekstów starosłowiańskich. W artykule konkluduje się, że to właśnie archaiczność cerkiewno-słowiańskiego tekstu Biblii skłoniła Skarynę do sięgnięcia po inną, nowocześniejszą wersję – przekład czeski. W rezultacie powstał tekst hybrydowy, w którym na poziomie leksykalnym występują zarówno elementy cerkiewno-słowiańskie, jak i czeskie. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:36:06 +010
- Elementy wschodniosłowiańskie w imiennictwie kobiet warstwy
mieszczańskiej i chłopskiej środkowo-zachodniego Podlasia (XVII–XVIII w.) Authors: Piotr Złotkowski Abstract: Środkowo-zachodnie Podlasie to teren pograniczny, na którym od czasu jego zasiedlenia ścierały się etniczne, językowe, religijne i kulturowe wpływy zachodnio- i wschodniosłowiańskie. Takie terytoria są niezwykle interesującymi obszarami badań z uwagi na różnorodność czynników działających na badane obiekty w płaszczyźnie synchronicznej i diachronicznej. W niniejszym opracowaniu przedmiotem dociekań są imiona kobiet warstwy mieszczańskiej i chłopskiej tego terenu w okresie od początku XVII do końca XVIII w. Autora opracowania interesowały szczególnie imiona, wykazujące wschodniosłowiańskie cechy językowe. Formalnymi wyznacznikami owych cech okazały się fonetyczne i morfologiczne właściwości derywatów onimicznych, będące rezultatem adaptacji imion na lokalnym podłożu językowym. Głównym celem artykułu było zbadanie, czy występowanie w imionach elementów wschodniosłowiańskich jest zdeterminowane pochodzeniem onimów. Aby to osiągnąć, konieczne było dokonanie klasyfikacji genetycznej materiału imienniczego, zarówno całości, jak również grupy zawierającej elementy wschodniosłowiańskie. W wyniku przeprowadzanego badania okazało się, że ogromna większość imion ze wschodniosłowiańskimi cechami językowymi to miana hagiograficzne pochodzenia greckiego. Jednostki te wystąpiły w znacznej liczbie wariantów fonetyczno-morfologicznych, co świadczy o żywotności onimicznych procesów transformacyjnych na lokalnym gruncie. Wnioskiem wynikającym z dokonanej analizy jest konkluzja, że forma i geneza imion związana była z przynależnością konfesyjną ich nosicielek, w tym wypadku wyznawczyń prawosławia lub katolicyzmu obrządku bizantyjskiego. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:36:03 +010
- Białoruś, białoruski: historia nazw ojczyzny i rodaków
Authors: Alena Rudenka Abstract: Badania opierają się na dwóch koncepcjach: 1) stabilna nazwa etniczna (etnonim) świadczy o silnej tożsamości etnicznej ludu, a zmiany w tej nazwie wskazują na zmiany w samoświadomości grupy. 2) Nazwa języka, którym posługuje się etos (lingwonim), podobnie jak etnonim, ma duże znaczenie dla tożsamości etnicznej, a stabilny lingwonim i jego ukształtowanie są ważniejsze jest dla mentalności ludzi niż zmiany wewnątrzjęzykowe. Celem artykułu jest ukazanie etapów powstawania nazwy Białorusinów i języka białoruskiego. Celu tego nie da się zrealizować bez odniesienia się do kształtowania tożsamości etnicznej Białorusinów. W artykule przyjęto podejście diachroniczne, więc podany został niezbędny kontekst historyczno-geograficzny i językowy. W opracowaniu zastosowano metody pracy z tekstem: zarówno z literaturą naukową, jak i z oryginalnymi tekstami z zakresu problematyki. Informacje z tych dwóch typów źródeł służą do pokazania etapów kształtowania się białoruskich etnonimów i lingwonimów. Syntezy i ostatecznej interpretacji dokonano także w perspektywie ekstralingwistycznej (przede wszystkim historycznej). Zastanawiano się także nad kształtowaniem się poszczególnych nazw ojczyzny. W wyniku przeprowadzonych badań autorka przychodzi do przekonania, że na początku XX w. Białorusini mieli już ukształtowane nazwy ojczyzny, etosu oraz języka, oznacza to, że od ponad stu lat uważają się za osobny naród. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:59 +010
- Ewolucja form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich (na podstawie
latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego) Authors: Lilia Citko Abstract: Artykuł jest poświęcony charakterystyce form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich. Jako źródło materiału badawczego posłużyły dwa zabytki XVI–XVIII wieku, reprezentujące pierwszą (Kronika supraska) i ostatnią (Kronika Bychowca) redakcję latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Literatura kronikarska w większym stopniu odzwierciedla stan żywego języka tego okresu niż utwory religijne podporządkowane kanonom tradycji cerkiewnosłowiańskiej. Celem badań była analiza rozwoju form fleksyjnych przymiotników ze zwróceniem szczególnej uwagi na podobieństwa i różnice w stosunku do stanu ogólnoruskiego. Na podstawie analizy wyekscerpowanych z tekstów form przymiotnikowych i porównania ich z paradygmatami okresu wcześniejszego stwierdzono, iż system fleksyjny przymiotnika cechował z jednej strony zaawansowany proces wycofywania form odmiany niezłożonej (rzeczownikowej), z drugiej zaś upowszechnianie się form odmiany złożonej (zaimkowej). W jej obrębie śladowo udokumentowane zostały stare cechy, nawiązujące do języka cerkiewnosłowiańskiego, chociaż równocześnie bardzo wyraźnie zaznaczyły się cechy o charakterze innowacji białoruskich. System fleksyjny przymiotnika, w szczególności Kroniki Bychowca, utrwalił również pewne rysy regionalne, które wykazują nawiązania do zespołu gwar południowo-zachodniobiałoruskich. Zjawiska te mogą być wskazówką pomocną przy ustalaniu lokalizacji zabytku lub miejsca pochodzenia jego autora. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:56 +010
- W wirze historii – człowiek na tle wydarzeń przełomowych. Obraz
protestów w 2020 r. we współczesnej literaturze białoruskiej na przykładzie wybranych opowiadań z tomu „Ператрус у музэі” Alhierda Bacharewicza Authors: Katarzyna Anna Drozd-Urbańska Abstract: Artykuł został poświęcony protestom po sfałszowanych wyborach prezydenckich na Białorusi w 2020 r. na przykładzie zbioru opowiadań Alhierda Bacharewicza Ператрус у музэі. W centrum badań znajdują się kreacje bohaterów, a także uwikłanie jednostki w historię. Bohaterowie dzielą się na dwie grupy: zwykłych ludzi, którzy mimo odczuwanego strachu zdecydowali się uczestniczyć w demonstracjach oraz ludzi zmagających się z trudem codziennej egzystencji, którzy pomimo braku zaangażowania politycznego stają się przedmiotem zainteresowania przedstawicieli autorytarnej władzy. Wydany w 2023 r. zbiór opowiadań wprowadza do współczesnej prozy białoruskiej nowy kierunek związany z protestami. Analizowany utwór nie był dotąd przedmiotem pogłębionej refleksji literaturoznawczej. Autor artykułu operuje tradycyjną analizą porównawczą, w której nadrzędnym kryterium było pozycjonowanie względem roli katofiara. Celem artykułu jest weryfikacja hipotezy, że bohaterami społecznych protestów byli zwykli ludzie, których do działania pchnęła niezgoda na jawne pogwałcenie wolności wyboru i brak możliwości decydowania o swym losie lub bestialstwo przedstawicieli władzy. W opowiadaniach odnajdujemy bohaterów wyrażających doświadczenie zarówno jednostkowe, jak i zbiorowe. Wykreowane postacie i ich perypetie są zatem literackim zapisem wydarzeń związanych z powyborczymi protestami, jak i codzienną egzystencją. Przeprowadzona analiza dowiodła, że w obrazie protestów szczególną uwagę poświęcono człowiekowi i roli historii w jego życiu. Wykreowani bohaterowie to zwykli ludzie, przedstawiciele różnych zawodów i warstw społecznych. Nie są to jednostki, których cechy charakteru wyróżniałyby na tle społeczeństwa. To przeciętne osoby nie potrafiące dalej akceptować działań władzy. W większości pozbawione przeszłości, ta bowiem wspominana jest marginalnie. Takie ujęcie pozwala uwypuklić rolę odbywających się wydarzeń i wskazuje, że to one determinują życie człowieka. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:52 +010
- Przewrót w tradycji kulturowej Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego
„Białowieża”: innowacyjna i prowokacyjna poezja Wiktara Siamaszki Authors: Arnold McMillin Abstract: Poezja Wiktara Siamaszki stanowi znaczący i radykalnie nowy wkład w dziedzictwo literackie Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego „Białowieża”. Krótkie, wręcz minimalistyczne wiersze poety uderzają niebanalnymi i niekonwencjonalnymi środkami językowymi, takimi jak gra słów, eufonia, anafora czy palindrom. Równie imponująco prezentuje się tematyka poezji Siamaszki: od problematyki rodzinnej, poprzez starzenie się i śmierć, religię (szczególnie wiarę katolicką), aż po życie w mieście i na wsi, od Moskwy po Paryż, z Mińskiem jako centrum wszechświata. Pięć wydanych dotąd (w latach 2010–2023) książek tego muzyka i dziennikarza, a także poety awangardowego dla odbiorcy stanowi zarówno wyzwanie, jak i inspirację głównie ze względu na szatę językową: odważnym operowaniem nowatorskim słownictwem oraz przełamywaniem językowego tabu. Wyobraźnia poetycka oraz metaforyka Siamaszki wymagają szerszego opracowania, niniejszy artykuł został poświęcony jedynie ogólnej prezentacji twórczości poetyckiej tego zasługującego na uwagę poety. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:49 +010
- Konkursy młodych literatów Białoruskiego PEN Centrum i ich rola w
konsolidacji sił pisarskich w białoruskim procesie literackim na początku XXI wieku Authors: Hanna Mikhalchuk Abstract: Artykuł został poświęcony organizowanym w latach 2003–2006 i 2009–2012 przez Białoruski PEN Centrum konkursom literackim dla młodych pisarzy. Celem badań było określenie roli konkursów w konsolidacji środowiska pisarzy w białoruskim procesie literackim początku XXI wieku. Autorka dowodzi, że dla pewnego kręgu współczesnych autorów białoruskich wygrywanie konkursów, a także udział w wydarzeniach organizowanych dla laureatów (takich, jak seminaria literackie, okrągłe stoły, prezentacje zbiorów zbiorowych wydanych w wyniku konkursów) stały się ważną częścią ich twórczej i zawodowej biografii. Sami autorzy wysoko oceniają rolę konkursów w ich rozwoju twórczym. Wydarzenia organizowane dla laureatów wpłynęły na kształtowanie wiedzy finalistów na temat aktualnego procesu literackiego, stworzyły możliwości doskonalenia warsztatu i umiejętności literackich oraz publikacji nadesłanych na konkurs tekstów, bliższego poznania się autorów, ponadto zaowocowały nawiązaniem twórczej i profesjonalnej współpracy, która trwała także po zakończeniu konkursu. Konkursy odegrały ważną rolę w powstaniu nieformalnego młodzieżowego środowiska literackiego, skupionego wokół osoby Andreja Chadanowicza, głównego koordynatora konkursów i imprez konkursowych, jak również w formowaniu się kręgu młodych działaczy literackich wokół Białoruskiego PEN Centrum. Wyniki badań dowiodły, że konkursy literackie – jako jedna z ważniejszych form konsolidacji środowiska pisarzy – miały istotny wpływ na wiele procesów i zjawisk literatury białoruskiej XXI wieku.
PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:45 +010
- Metamorfozy pamięci w sztuce Nikołaja Rudkowskiego „Дожить до
премьеры” Authors: Anastasia Gulina Abstract: Na początku XXI wieku społeczeństwa krajów postradzieckich wciąż borykają się z problemem określenia swojej pozycji wobec sowieckiej przeszłości oraz samoidentyfikacji tożsamości narodowej. Popularność nostalgicznej narracji o utraconym socjalistycznym porządku świata, w niektórych krajach aktywnie wspierana przez oficjalną propagandę, doprowadziła do paradoksalnej metamorfozy projektu przyszłego społeczeństwa – oto idee socjalistyczne stały się symbolem konserwatywnych wartości i chwalebnej heroicznej przeszłości. Od początku lat 40. XX wieku w literaturze medium pamięci stała się poddana mitologizacji wizja drugiej wojny światowej. Przedmiotem artykułu jest analiza dramatu współczesnego pisarza białoruskiego Nikołaja Rudkowskiego Дожить до премьеры (Dożyć do premiery). Eksplorując temat wojny dramaturg ukazuje ewolucję percepcji wydarzenia pamięciowego: od wysokiej rangi faktu historycznego do doświadczenia jednostki, skazanej na funkcjonowanie w wojennej rzeczywistości. Pamięć zbiorową oraz sowiecki, rosyjski i białoruski kanon literacki dramatopisarz interpretuje w nawiązaniu do różnego typów metatekstów, korespondujących z tematyką wojenną. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:42 +010
- Rosyjskojęzyczni pisarze w transnarodowej literackiej przestrzeni
Białorusi w latach 20. i na początku lat 30. XX wieku: paradoksy i nieuchronność niepowodzenia kolektywnego projektu Authors: Ulyana Veryna Abstract: W latach 1922–1936 w Białoruskiej Republice Radzieckiej funkcjonowały cztery języki urzędowe: białoruski, jidysz, polski i rosyjski. Istniały instytucje edukacyjne, teatry, wydawnictwa drukowane i organizacje literackie mniejszości narodowych, w tym łotewskiej i litewskiej. Rosyjskojęzyczni autorzy, którzy zaczynali w kółkach korespondentów robotniczych i pracowniach literackich, do 1926 r. utworzyli grupę „Zwienia” („Ogniwa”), z której w 1927 r. wyodrębniła się grupa „Minskij Pereval” („Mińska Przełęcz”). W opracowaniach poświęconych białorusko-rosyjskim związkom literackim i historii literatury rosyjskojęzycznej na Białorusi działalność tej grupy nie jest prezentowana. Artykuł wypełnia tę lukę. Autorka omawia nowe aspekty stosunków białorusko-rosyjskich i literatury niebiałoruskojęzycznej na Białorusi. Obydwa zagadnienia, pomimo znacznej liczby dostępnych badań, pozostają aktualne. Autorka artykułu podważa pogląd uznający Białoruś za rdzenną część „rosyjskiego świata”, proponuje jednocześnie popularną w literaturoznawstwie w odniesieniu do okresu XVI-XIX w. (niekiedy także – XX wieku) koncepcję „wielojęzycznej literatury Białorusi”. W artykule prześledzono etapy zinstytucjonalizowanego istnienia grupy rosyjskojęzycznej w białoruskiej przestrzeni literackiej, od sprzecznych relacji z wpływowym stowarzyszeniem „Maladniak” („Młodniak”) po powstanie Związku Pisarzy Radzieckich (1934). Wykorzystano dokumenty archiwalne, publikacje rosyjskojęzycznych autorów z lat 20. i wczesnych 30. XX wieku oraz dosłowne sprawozdanie z Pierwszego Zjazdu Pisarzy Radzieckich. Grupa nie została zrealizowana jako projekt grupowy, gdyż w budowanej od połowy lat dwudziestych XX wieku „wielonarodowej literaturze sowieckiej” nie było miejsca dla ekstraterytorialnej literatury rosyjskojęzycznej jako literatury mniejszości narodowej. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:38 +010
- Julian Laskowski jako pisarz białoruskojęzyczny
Authors: Mikałaj Chaustowicz Abstract: Charakterystyczną cechą białoruskiego procesu literackiego XIX wieku jest paralelne występowanie dzieł autorskich oraz anonimowych. W korpusie tekstów artystycznych tego okresu znajduje się ponad sto anonimowych dzieł. Znamy wprawdzie imiona i nazwiska wielu pisarzy, którzy rzekomo pisali po białorusku, ale do naszych czasów nie zachowały się żadne białoruskie utwory. Przedmiotem niniejszego badania są perypetie życiowe i twórcze losy Juliana Laskowskiego (1826–1889), a także hipotezy dotyczące możliwego zaangażowania poety w powstanie wiersza Zahraj, zahraj, chłopcze mały... oraz tekstów propagandowych dla ludu z początku lat 60. XIX w. Artykuł, oparty na analizie materiałów drukowanych i rękopiśmiennych, dowodzi, że J. Laskowski, występujący najczęściej pod pseudonimami J. Korabicz, Marcin Mizera i Mroczek, w swojej twórczości posługiwał się nie tylko językiem polskim, ale także białoruskim. Jest wielce prawdopodobne, że wiersze Ziemielka maja… i Pad dudu, opublikowane przez niego jako ludowe w artykule Słówko o pieśni (1882), są jego autorstwa. Jednak najbardziej znaczącym dowodem tego, że J. Laskowski pisał po białorusku, jest wypowiedź Adama Honory Kirkora, w której znany wileński redaktor i wydawca włącza poetę i publicystę Juliana Mroczka do grona najsłynniejszych pisarzy białoruskich połowy XIX wieku – Wincenta Dunina-Marcinkiewicza, Arcioma Weryha-Darewskiego, Władysława Syrokomli, Wikiencija K. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:35 +010
- Rewizja pragmatyki obrzędów panny młodej w łaźni. Motywy „słupek
nowotoczony” w weselnych lamentach i „krzyżem leżeć” w inwektywnej pieśni kupałowskiej w tradycji rosyjskiej i białoruskiej (XIX – początek XX wieku) Authors: Kiryl Shylinhouski Abstract: W niniejszym badaniu, poświęconym analizie pieśni kupałowskiej o Sopuсhie, podjęto próbę ustalenia wewnętrznego logicznego związku między motywami folklorystycznymi zawartymi w tej pieśni a ogólną semantyką przekrojową „bani”, włączając w to analizę pragmatyki obrzędów związanych z panną młodą i kobietami w łaźni. Motywy „słupka nowotoczonego” w północno-rosyjskich lamentach i „krzyżem leżeć” w północno-białoruskiej pieśni kupałowskiej opisują obrzędy lecznicze i magiczne, które były używane do oczyszczania kobiety po porodzie, pozbywania się menstruacji lub jej przywrócenia. Pieśń została wybrana jako przedmiot badania ze względu na fakt, że w literaturze folklorystyczno-etnograficznej jest ona błędnie interpretowana jako tekst bezpośrednio opisujący archaiczne obrzędy religijne Słowian Wschodnich, w tym mężczyzn, potwierdzający wyobrażenia o łaźni jako pogańskiej świątyni lub „sanktuarium rodu dziewczyny”. Obok podejścia semiotycznego zastosowano analizę cech gatunkowych utworu i inwektyw, co jest nowością w badaniu tego utworu jako elementu kultury tradycyjnej. Ważnym rezultatem badania jest sformułowanie nowych argumentów przeciwko wyłącznie mitologicznej interpretacji obrzędu łaźni przedweselnej panny młodej i obrzędu pożegnania z krásotoj (‘menstruacja’, ‘krew menstruacyjna’), zgodnie z którą panna młoda symbolicznie traci dziewictwo. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:31 +010
- Markery tożsamości etnicznej mieszkańców Wileńszczyzny (na materiale
etnograficznych wypraw terenowych z początku XXI wieku) Authors: Yury Vnukovich Abstract: W artykule przedstawiona jest analiza sposobów na artykułowanie swojej i cudzej tożsamości etnicznej mieszkańców Wileńszczyzny na podstawie językowych, terytorialnych i religijnych wyznaczników odrębności. Badanie opiera się na etnograficznych materiałach terenowych zebranych na początku XXI wieku. Język jest najważniejszym markerem tożsamości etnicznej na pograniczu białorusko-litewskim, gdzie ciężko jest odnaleźć inne kontrastujące odrębności kulturowe między Litwinami, Polakami i Białorusinami. Na przykład Litwini są najczęściej identyfikowani przez lokalnych mieszkańców słowiańskojęzycznych na podstawie akurat tej cechy. Natomiast w przypadku osób posługujących się regionalną odmianą języka białoruskiego na Wileńszczyźnie mamy do czynienia z anomalią etniczną lub kategorią liminalną, często określaną jako tutejsi. Mieszkańcy, którzy uważają się za Polaków, nazywają swój język prostym. Dla nich nie jest on już bezpośrednim wyznacznikiem przynależności etnicznej. W tym przypadku inne wyznaczniki stają się markerami tożsamości. Przede wszystkim jest to terytorium pochodzenia i religia, które sytuacyjnie sygnalizują etniczne granice między Litwinami, Polakami i Białorusinami Wileńszczyzny. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:28 +010
- Formowanie panteonu postaci Wielkiego Księstwa Litewskiego w
białoruskiej polityce pamięci w latach 1988–2023 Authors: Siarhei Marozau Abstract: Artykuł poświęcony jest procesowi przezwyciężania depersonalizacji historiografii białoruskiej, która miała miejsce do połowy lat 80. XX wieku. Jego celem jest odpowiedź na pytanie, jak w kontekście kształtowania się białoruskocentrycznego paradygmatu historii wprowadzano do nauki, kultury i pamięci zbiorowej „nowe” lub nowo odkryte postacie historyczne Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL). Tekst podzielony został na 5 części. W pierwszej ukazano fakt, że wyeliminowanie WKL z pamięci Białorusinów wykształciło u nich kompleks niższości historycznej. W drugiej części opisano proces „zasiedlania” historii Białorusi w latach 1988–1995 przez nowych bohaterów, aż do ich utrwalenia w pierwszych wydaniach encyklopedycznych Republiki Białoruś i podręcznikach historii. Część trzecia opowiada o ciosie, jaki w latach 1995–1996 zadali zwolennicy resowietyzacji nauk historycznych białoruskiemu panteonowi narodowemu i liderom jego formowania, którego skutki dały się odczuć na początku XXI wieku. Сzęść czwarta poświęcona została uzupełnianiu panteonu bohaterów WKL przez przedstawicieli arystokracji. W piątej części ujawniono kanały transmisji nazwisk i czynów bohaterów białoruskiego panteonu historycznego do pamięci zbiorowej, które są wykorzystywane od przełomu XX i XXI wieków. Artykuł uzasadnia fakt popularności rekonstrukcji biograficznej we współczesnych dziełach naukowych i literackich. Zaprezentowano „obszary ryzyka” i „konflikty pamięci” w promocji nowego panteonu – z byłymi sojusznikami w WKL, różnymi białoruskimi strategiami interpretacyjnymi i nowymi próbami rewizji panteonu. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:25 +010
- Uchodźcy, żołnierze, „dipisi”. Białorusini w Europie Zachodniej w
świetle korespondencji z Liavonem Rydleuskim (1946–1947). Prolegomena Authors: Katarzyna Waszczyńska Abstract: Artykuł poświęcony jest korespondencji jaką prowadził, w latach 1946–1947, Liavon Rydleuski - białoruski działacz emigracyjny z Białorusinami, którzy znaleźli się we Francji lub chcieli się w niej osiedlić. Głównym powodem zainteresowania listami była chęć rozpoznania ich potencjału w badaniach diaspory i jej losów. Należy zaznaczyć, że w badaniach emigracji białoruskiej nie jest to źródło nowe, ale do tej pory badacze koncentrowali uwagę przede wszystkim na korespondencji osób znanych, rozpoznawalnych. Natomiast listy, które są podstawą artykułu zostały napisane przez osoby nie zaliczające się do tej grupy. Korespondencja ta została opracowana od strony formalnej, a także z wykorzystaniem metody jaką jest analiza zawartości treści. Wykazała ona obecność dwóch głównych pól tematycznych: diaspory jako bytu społeczno-antropologicznego i politycznego, w ramach których odnaleźć można wiele wątków pomniejszych. Udowodniła, że również listy pisane przez osoby zwykłe mogą przysłużyć się badaniom diaspory białoruskiej. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:22 +010
- Antropologia kolaboracji: obraz policji pomocniczej w pamięci
mieszkańców wsi północnej Białorusi o okupacji nazistowskiej w latach 1941–1944 Authors: Uladzimir Lobach Abstract: Artykuł jest poświęcony analizie materiałów historii mówionej, które odzwierciedlają stosunek mieszkańców wsi północnej Białorusi do funkcjonariuszy policji spośród miejscowej ludności w okresie okupacji nazistowskiej. Badanie prezentuje ludową interpretację motywów wstępowania w szeregi policji, ocena działań kolaborantów oraz opinię na temat ich karania. Przy generalnie negatywnym nastawieniu mieszkańców wsi do policjantów, w lokalnych społecznościach wiejskich główny nacisk położono na konkretne działania i zachowania policjantów w stosunku do lokalnej społeczności. Tych kolaborantów, którzy brali udział w akcjach karnych i rabunkach, charakteryzowano we wspomnieniach zdecydowanie negatywnie („gorsi niż Niemcy”). W wymiarze antropologicznym taka surowa ocena opiera się na absolutnym odrzuceniu osoby, która była „swoją”, ale przeszła na stronę „obcych”, stosując przemoc wobec współmieszkańców, sąsiadów, a nawet krewnych. Metodologia badań ma charakter interdyscyplinarny i opiera się na teoretycznych i praktycznych podejściach etnografii terenowej, antropologii wojny, historii mówionej i mikrohistorii. PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:18 +010
- Strony tytułowe i spis treści
Authors: Dariusz Tarasiuk PubDate: Thu, 01 Feb 2024 14:35:17 +010
|