Authors:Garikoitz Azkona Mendoza Abstract: Animalien erabilera zientzia biomedikoan eztabaidagarria da oraindik. Gizabanako baten animaliekiko kezka-maila, beraien kulturak, animaliekiko lehenagoko edo oraingo esperientziak eta animali espezie konkretuek eragiten dute. Ikerketa honetan, Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) laborategiko animaliekin lan egiten duten ikertzaileaen iritzia jakin nahi genuen ikerketa biomedikoetan saguen, txerrien, txakurren eta tximinoen erabileraz. Ikerketak 95 parte-hartzaile izan zituen guztira. Gure emaitzek agerian utzi zuten laborategiko animaliekin lan egiten duten ikerlariek hauen erabileraren alde daudela eta eskala filogenetikoa faktore garrantzitsua dela jendeak zenbait espezie ikerketan erabiltzeari buruz dituen iritzietan. Txakurrak edo tximinoak erabiltzearen aurka zeudenen ehunekoa saguak edo txerriak erabiltzearen aurka zeudenena baino handiagoa zen. Gure aurkikuntzek iradokitzen dute moraltasun ezberdina dagoela tximuen eta saguen artean, bai eta lagun dituzten animalien (txakurrak) eta baserriko animalien (txerriak) artean ere. PubDate: 2023-11-20 DOI: 10.1387/ekaia.24841
Authors:AINARA SARALEGI, Maider Vallo-Lerendegui Abstract: Lan honetan, gaur egun bizi den arlo anitzeko krisi globala aztertzen da eta horren konponbide gisa aurkezten diren bi alternatiba deskribatzen dira: Bizitze Ona eta Desazkundea. Izan ere, gaur egungo sistema ekonomikoa guztiz bideraezina da ingurumenean eta gizartean dakartzan kalteak aztertuz. Sistema ekonomikoak baliabide naturalen eta energiaren ustiapenean eta kontsumoan, eta hondakinen sorkuntzan oinarritzen den hazkunde mugagabe zentzugabea bilatzen du biosfera mugatu baten baitan. Horregatik, bi alternatiba hauek egoeraren iraunkortasun eza azpimarratzen dute, eta egoera honi aurre egiteko irtenbideak proposatzen dituzte. Kontuan izan behar da alternatiba hauek testuinguru ezberdinetan jaiotako mugimenduak direla: Desazkundea Europan eta Bizitze Ona Latinoamerikan. Honela, lan honetan, bi alternatiben jatorria eta garapen historikoa, oinarrien deskribapena, proposatutako estrategiak eta jasotako kritikak edo eragindako eztabaidak ikertu dira, bien arteko konparazio labur batekin amaituz. Biak, “txanpon beraren bi aldeak” direla ondorioztatu da, izan ere bideraezina den egoera berdinari aurre egiteko proposamenak bilatzen dituzten mugimenduak dira. Aldi berean, batez ere, testuinguruak eragindako ezberdintasunak nabaritu daitezke, honek bakoitzaren kosmobisioa markatzen baitu, eta ondorioz, estrategiak planteatzeko orduan azaleratzen dira. Hauen arteko eztabaidak eta ideien elkar trukaketa onuragarriak izan daitezkeela ondorioztatu da ere, alternatiben dibertsitateak erresilientzia handiagoa suposatu dezakeelako krisi ezberdinen aurrean eta batak bestea eusten duelako. PubDate: 2023-11-09 DOI: 10.1387/ekaia.24877
Authors:Iratxe de la Hoz González, Osane Oruetxebarria, Judith Rivas Ulloa Abstract: Musika eta Matematika lengoai unibertsalak eta abstraktuak dira, eta historian zehar betidanik egon dira erlazionatuta; izan ere, Musikan emandako aurrerapenetan Matematikak garrantzia handia izan du. Musika soinuaren bidez adierazten da, eta, Matematikaren ikuspuntutik, soinuak uhinak dira. Artikulu honetan erlazio horren adibide batzuk aurkeztuko ditugu. Horretarako, musika-tresnen sailkapenean oinarrituta, instrumentuen familia bakoitzaren berezitasunak aztertu eta lengoai matematikakoan adierazi ondoren, soinu bakoitzak eragindako uhinek betetzen dituzten problemak aztertuko ditugu, bai eta horien soluzioak esplizituki eman ere. Soluzio horiek lortzeko ezinbesteko tresnak izango dira uhin-ekuazioa, Fourierren serieak eta Besselen funtzioak, besteak beste. PubDate: 2023-10-25 DOI: 10.1387/ekaia.24978
Authors:Ismene Rodriguez , Izaro Esain , Iraia Bidaurrazaga-Letona, Miriam Urquiza, Iratxe Duñabeitia Abstract: Endometriosia emakumeetan ematen den gaixotasun ginekologiko kroniko, ohiko, onbera, hanturazkoa eta estrogeno mendekoa da. Gaixotasun honetan funtzionalki aktiboa den ehun endometriala uterotik kanpo eratzen da, horrek hantura kronikoa eragiten du. Sintoma nagusiak min pelbikoa eta antzutasuna dira, bizi kalitatean eragin handia izaten dutenak. Ikusita askotan gaixotasun honen tratamendurako fisioterapiaren erabilpena enpirikoa dela, berrikuspen sistematiko hau egin nahi izan da endometriosia diagnostikatuta duten emakumeen minaren tratamendurako zein fisioterapia-tratamendu dauden, eta hauek lortutako emaitzak aztertzeko ebidentzia zientifikoaren arabera. Bilaketa bibliografikoa egin zen “Endometriosis”, “Physical Therapy Modalities” eta “Physical Therapy Specialty” terminoekin osasunarekin lotutako 6 datu-baseetan. Bertan, endometriosia diagnostikatuta duten mina tratatzeko fisioterapia metodo edo teknikak erabili zituzten ausazko entsegu klinikoak bilatu ziren, ingelesez edo gaztelaniaz idatziak. Kalitate metodologikoaren balorazioa PEDro eskalaren bidez burutu zen. Azkenean, 7 azterlan aukeratu ziren hauen kalitate metodologikoa egokia edo ona izanik; batek bakarrik kalitate metodologiko eskasa zuen. Guztira 320 parte-hartzaile aztertu zituzten eta aztertutako fisioterapia metodoak, Thiele masajea, TENS-a (kutaneoa eta akupuntura modukoa), nerbio bagoaren elektroestimulazioa eta akupuntura izan ziren. Azterlan guztiek minaren edo minarekin erlazionatutako sintometan hobekuntzak estatistikoki esanguratsuak aurkitu zituzten. Endometriosiak sortutako min sintomen tratamendurako dauden fisioterapia-tratamenduak ebidentzia zientifikoan oinarrituta Thiele masajea, TENS-a (kutaneoa eta akupuntura modukoa), nerbio bagoaren elektroestimulazioa eta akupuntura dira, eta guztiek minaren gutxipena eragin zuten ebidentzia zientifikoaren arabera. PubDate: 2023-09-12 DOI: 10.1387/ekaia.24979
Authors:Ainhoa Oliden-Sánchez, Natalia Casado, Edurne Avellanal, Rebeca Sola-Llano, Leire Gartzia-Rivero, Jorge Bañuelos Prieto Abstract: Modu zirkularrean polarizatuta dagoen argia xurgatzeko eta batez ere igortzeko gai diren molekula zein material kiralen garapena egungo gaia da kimikan eta materialen zientzietan. Izan ere, biomolekula ugari kiralak dira eta horien portaera nabarmen aldatzen da enantiomeroaren arabera. Hori dela eta, argi polarizatu horrekin lortzen den sentikortasuna eta bereizmena argi ez-polarizatuarekin lortzen dena baino handiagoa da. Kimika organikoaren inguruan egindako aurrerapenek kromoforo enantiomeriko puruen lorpena ahalbidetzen dute, bai eta horien oinarrizko egitura molekularraren birmoldaketa ere euren ezaugarri fotonikoak hobetzeko asmoz. Segur aski, dikroismo zirkularra eta zirkularki polarizatutako luminiszentzia duten molekula kiral organiko ezagunenak BINOLa eta helizenoa dira. Hala ere, hainbat erronka gainditu behar dira horien portaera optikoa hobetzeko. Adibidez, interesgarria izango litzateke lan egiteko zonalde espektrala ultramoretik ikusgaiko alde gorrira eramatea eta horien ahalmen fluoreszentea handitzea luminiszentzia polarizatuaren distira suspertzeko. Helburu horiek lortzeko BODIPY izeneko koloratzaileak aproposak izan daitezke, horien kimika eta egitura aldakorrari esker eskaera kiroptikoen arabera egitura molekularrean aldaketak egin daitezkeelako. Hain zuzen ere, lan honetan BODIPY kromoforoan oinarrituta garatutako bi estrategia aurkezten dira kiraltasun moldagarria lortzeko; helikoBODIPYak eta BINOL-O-BODIPYak. Hurrengo lerroetan diseinu molekularraren motibazioa eta sistema optikoki aktibo bezala jarduteko dituzten gaitasunak eztabaidatzen dira. PubDate: 2023-07-27 DOI: 10.1387/ekaia.24861
Open Access journal
