JournalTOCs

Sztuka Edycji
Number of Followers: 4

This is an Open Access Journal

Open Access journal
ISSN (Print) 2084-7963 - ISSN (Online) 2391-7903
Published by UMK

[22 journals]

Problemy związane z przygotowaniem wydania liryków Kniaźnina – na
przykładzie ód z V i VI księgi Rękopisu Puławskiego
- Authors: Beata Bednarek
  Abstract: Przedmiotem opracowania są problemy związane z przygotowaniem edycji krytycznej liryków z Poezyj Franciszka Dionizego Kniaźnina ręką własną pisanych (tzw. Rękopis Puławski), spostrzeżenia poczynione w trakcie tej pracy oraz zaproponowane rozwiązania metodologiczne na przykładzie ód z V i VI księgi manuskryptu. Artykuł dotyczy m.in. kwestii języka Franciszka Dionizego Kniaźnina oraz dylematów związanych z zapisem (szczególnie w odniesieniu do interpunkcji oraz małych i wielkich liter), niekiedy wymagających odczytania fragmentów tekstu na nowo i podjęcia decyzji, jakie rozwiązanie najbardziej pasuje do wymowy całego utworu. Autorka skupia się również na zagadnieniu mnogości i różnorodności przekazów (drukowanych i rękopiśmiennych), a także zwraca uwagę na wiersze, które należy uznawać za teksty równoprawne.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Książka kongenialna czy po prostu dobry projekt' Refleksje nad layoutami
książek z różnych epok
- Authors: Klaudia Socha
  Abstract: W artykule postawiono tezę, że współczesny termin „książka kongenialna” oznaczający harmonijne połączenie treści utworu (tekstu wraz z materiałem dodatkowym, w tym również graficznym) i jego funkcji w postaci odpowiedniej formy, czyli projektu typograficznego uwzględniającego wszelkie potrzeby czytelnika oraz jego realizację z użyciem odpowiednich materiałów (papieru, oprawy itp.), można rozszerzyć także na książki dawne. Wśród współczesnych przykładów książek kongenialnych znalazły się prace Andrzeja Tomaszewskiego, który podkreśla, że projekt typograficzny musi wynikać z tekstu, oddawać jego charakter i spełniać konkretną funkcję, np. poznawczą, dydaktyczną lub estetyczną. Te zasady nie są jednak wynalazkiem ostatniego półwiecza, lecz były stosowane przez projektantów książek od czasów najdawniejszych, o czym świadczą analizy publikacji z różnych epok. Zestawienie rękopisu biblijnego, podręcznika i atlasu anatomicznego, publikacji hagiograficznej, tomu poetyckiego i książki popularnonaukowej dowodzi, że każda z tych książek została starannie zaprojektowana, tak by uwydatnić treść i spełnić konkretną funkcję. Każda z nich ma również cechy typowe dla czasu swego powstania, co pozwala zauważyć, które elementy prac są uniwersalne, a które wynikają z tzw. gustu epoki.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Zobaczyć książkę. Typograficzne piękno XVI-wiecznego polskiego
przekładu poradnika Piotra Krescencjusza „O pomnożeniu i rozkrzewieniu
wszelakich pożytków”
- Authors: Aleksandra Ćwiklińska
  Abstract: Wydany w 1571 roku polski przekład poradnika Piotra Krescencjusza O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytków jest jednym z ważniejszych drukarskich dokonań krakowskiej oficyny Stanisława Szarfenbergera. Artykuł opisuje kształt typograficzny dzieła (od jego kompozycji począwszy, przez układ strony, aż po dobór kroju i wielkości pisma, wykorzystanie i rozmieszczenie w tekście różnorodnych elementów zdobniczych i ilustracji). Pokazuje również znajomość tajników „czarnej sztuki” profesjonalizm drukarza, zrozumienie przez niego potrzeb czytelnika i wrażliwość na piękno. Analiza przyjętych przez Szarfenbergera rozwiązań świadczy o tym, że służą one nie tylko estetyce publikacji, ale także jej użyteczności. Zestawienie wydania z 1571 roku z wcześniejszą edycją poradnika (1549 rok) podkreśla oryginalność i kunszt drukarza.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Książkowe znaki proweniencyjne – komunikacja ponad
granicami epok
- Authors: Przemysław Pawlak
  Abstract: Książkowe znaki proweniencyjne i biblioteczne magazyny druków zbędnych, ich mikrobiom i oddziaływanie książek na innych aktantów układu, to znakomity materiał i przestrzeń dla badaczy reprezentujących metodologiczny zwrot ku materialności w analizie historycznej. Namysł nad pokonywaniem granic epok przez książki dopełniają studia dwóch przypadków. Pierwszym są Satyry Nicolasa Boileau-Despréaux w swobodnym przekładzie Jana Onufrego Gorczyczewskiego z 1818 roku, ozdobnie oprawiony wolumin z wszytym listem dedykacyjnym i wielością śladów pozostawionych przez kolejnych właścicieli, będący niegdyś narzędziem transcendentnej komunikacji wielu pokoleń rodziny Chrzanowskich herbu Suchekomnaty. Drugie studium dotyczy trzeciego tomu dzieła Euzebiusza Amorta, Theologia eclectica moralis et scholastica..., jednego z tak zwanych dubletów Miłkowskiego, oraz znalezionych w nim znaków własnościowych między innymi XVIII-wiecznych zakonników: Idziego Kłąbczyńskiego z Kalisza i Czesława Wróblewskiego z Sejn.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Charakterystyka filigranów warszawskiej części Archiwum
Filomatów
- Authors: Kamila Oleszczuk-Kasperek
  Abstract: Artykuł powstał w rezultacie kwerendy przeprowadzonej na potrzeby projektu „Archiwum Filomatów – edycja cyfrowa”. Przedstawiono w nim istotę i znaczenie kolekcji filomatów, wskazując na trudną i dramatyczną historię przemytu jej do Polski po drugiej wojnie światowej. W głównej części artykułu opisano odnalezione i zachowane w rozpoznawalnym stanie znaki wodne, wskazując na ich pochodzenie, zanalizowano ich wygląd i historię, porównując wyniki badań z wynikami prac uznanych filigranistów. W artykule przedstawiono papiery, na których spisano utwory i korespondencję filomacką, wskazując na ich proweniencję i cechy charakterystyczne oraz starając się zidentyfikować zakłady papiernicze, które je wydały.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Forma edytorska tygodnika „Przyjaciółka” – inspiracje i przemiany.
Część 1: lata 1948–1956
- Authors: Katarzyna Wodniak
  Abstract: Prasowy przebój czytelniczy PRL-u, tygodnik „Przyjaciółka”, doczekał się wielu opracowań odnoszących się w głównie do jego zawartości, analizowanej w różnych kontekstach i perspektywach. Znacznie rzadziej podejmowano temat jego formy wydawniczej – kształtu edytorskiego, szaty graficznej, liternictwa czy typografii – ważnych narzędzi komunikacji wizualnej niosących określone przesłanie propagandowe politycznego dysponenta czasopisma. Te właśnie elementy zostały zarysowane w ujęciu chronologicznym, ze szczególnym wskazaniem na okres, kiedy wychodziło ono pod szyldem Instytutu Prasy Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik” (III 1948–II 1951) oraz w pierwszych latach istnienia w Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa” (III 1951–1956). Punktem wyjścia analizy jest bezpośrednia poprzedniczka „Przyjaciółki”, przedwojenny ogólnopolski dwutygodnik „Moja Przyjaciółka” z wielkopolskiego Żnina ukazujący się w latach 1934–1939. Za jego oprawę graficzną odpowiadali młodzi absolwenci Państwowej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Poznaniu, tworzący dla tego pisma m.in. oryginalne ilustracje okładkowe. Choć tygodnik „Przyjaciółka”, wierny konwencjom realizmu, tego rodzaju rozwiązań na swoje okładki nie przenosił i posługiwał się fotografiami, na swojej tylnej okładce przez wiele lat zamieszczał jednak reprodukcje dzieł malarskich, a do jego rysowników w omawianym i późniejszym okresie należeli: Władysław Buśkiewicz, Jadwiga Lipowska, Antoni Uniechowski, Grażyna Staszko, Ada Święcicka, a także sporadycznie Maja Berezowska. Wysokie nakłady, sięgające nawet 2 mln egzemplarzy na numer, czyniły z niego, mimo wszystko, narzędzie kształtowania smaku estetycznego wielomilionowego audytorium.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Przewodnik edytorski za 2022 rok
- Authors: Katarzyna Płońska; Filip Bukowski
  Abstract: Przewodnik edytorski za 2022 rok.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Wstęp
- Authors: Magdalena Bizior-Dombrowska; Patryk Chłopek
  Abstract: Wstęp do numeru „Sztuki Edycji” zatytułowanego „Książka bez granic”.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Gaberbocchus Press – eksperyment wydawniczy. Krótka historia we
fragmentach
- Authors: Małgorzata Sady
  Abstract: W 1948 roku Themersonowie założyli w Londynie niezależną oficynę wydawniczą Gaberbocchus Press. Wydawnictwo publikowało niekonwencjonalne treściowo książki w niekonwencjonalnej szacie graficznej, które były ściśle ze sobą powiązane i wzajemnie się uzupełniały. Były to „bestlookery” w przeciwieństwie do „bestsellerów”. Dyrektorem literackim wydawnictwa był Stefan, dyrektorem artystycznym była Franciszka. Prowadzili wydawnictwo przez trzydzieści jeden lat i wydali ponad sześćdziesiąt tytułów, między innymi pierwsze przekłady na angielski Ubu Króla Alfreda Jarry, Ćwiczeń stylistycznych Raymonda Queneau czy Europy Anatola Sterna. Opublikowali też wiersze dadaistyczne Kurta Schwittersa i Raoula Hausmanna, Elementarz dobrego obywatela Bertranda Russella, dwa zbiory rysunków Franciszki, a także powieści, eseje, opowiadania i partyturę opery Stefana. W latach 1957–1959 przy wydawnictwie działał Common Room miejsce spotkań artystów, intelektualistów i naukowców. Była to formuła niespotykana i wywrotowa jak na owe czasy w Anglii. Common Room miał za zadanie stworzenie żywego, społecznego kontekstu działania wydawnictwa. Dwa razy w tygodniu odbywały się spotkania, podczas których były prezentowane wykłady, czytano poezje i sztuki teatralne, odbywały się recitale, wystawy, projekcje filmowe, a także prowadzono dyskusje. W 1979 roku wydawnictwo przeniesiono do Amsterdamu i jako Gaberbocchus/De Harmonie prowadzone jest do dziś przez Jaco Groota.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Inna forma: książka artystyczna jako reinterpretacja
„czarnej sztuki”
- Authors: Anna Juchnowicz
  Abstract: Tytuł artykułu jest nawiązaniem do książki Muzeum czarnej sztuki. Katalog inkunabułów Biblioteki Gdańskiej PAN Beaty Gryzio (słowo/obraz terytoria, 2012). Wiele z prezentowanych tam obiektów stało się inspiracją dla autorki, chociażby ze względu na oprawę – jak książki „na łańcuchach” przypominające zakazaną księgę z Imienia Róży Umberta Eco. Inne inspirowały ze względu na treść oraz sposób jej przedstawienia. W dzisiejszych czasach nie powstają już książki, w których tekst napisany jest ręcznie. W artykule omówiono rodzaje oprawy, materiały oraz techniki rysunku i druku lub pisania tekstu, które mogą wywodzić się z inspiracji inkunabułami, by stwarzać interesujące interakcje między współczesną książką artystyczną a jej odbiorcami. Przykłady takich prac to książki miniaturowe z odkrytym, wyokrąglonym grzbietem, twardą okładką i kapitałką szytą na składkach; studencka instalacja z notatnikami zapełnionymi autografami, które autor poddał niszczącym działaniom czterech żywiołów; książka ilustrowana fotografiami ze starego albumu, której narracja opowiada zagadkową przemianę głównego bohatera, a dzieło opatrzone jest odręcznymi notatkami autorki; książka-rekwizyt z juty i gęsich oraz kogucich piór, z ilustracjami na cienkiej bibule i wątkami z XIV-wiecznych książek, które mogłyby być aktualne także dziś. Czasami książka artystyczna w ostatecznej formie może niewiele różnić się od „zwykłej” książki, ale proces jej powstawania jest zupełnie inny. Nie wychodzi ona od tekstu, ale od myślenia obrazami. Często te dwie drogi spotykają się na jakimś etapie i wzbogacają interpretację tematu.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Alegorie dzielenia się obrazami (na podstawie praktyki edukacyjnej)
- Authors: Danuta Dąbrowska
  Abstract: Artykuł jest podsumowaniem dorobku Pracowni Projektowania Wydawnictw Multimedialnych i Książki Artystycznej prowadzonej w latach 2013–2021 w Akademii Sztuki w Szczecinie. Tytuł Alegorie dzielenia się historiami jest rozwinięciem tematu na podstawie praktyki edukacyjnej związanej z autorskim programem Pracowni. Książka jako obiekt sztuki stanowi chętnie wybierane medium, zwłaszcza przez najmłodsze pokolenia artystów. Jest uniwersalnym i wielowymiarowym językiem wypowiedzi. Doskonale wpisuje się w kontekst sztuki współczesnej z jej historiozoficznym zapleczem. Wszelkie formy i przejawy zjawiska, jakimi są artbooki, doczekały się wielu pogłębionych analiz, jednak z uwagi na duży progres tego nurtu cenny okazuje się każdy rodzaj refleksji i próby definiowania. Odważne i niejednokrotnie wnikliwe studenckie eksperymenty projektowe są asumptem do tej prezentacji.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Hipertekstowe inspiracje w analogowo-książkowym opowiadaniu o
Toruniu
- Authors: Katarzyna Kluczwajd
  Abstract: Tekst jest refleksją poświęconą publikacjom Katarzyny Kluczwajd dotyczącą przenikania nowego sposobu przekazywania wiedzy i nowego języka nowych mediów do książek opartych na badaniach naukowych oraz służących edukacji. Czy i jak udaje się ten mariaż' Czy poszukiwania nietradycyjnego sposobu przekazywania wiedzy o mieście, kreatywnego w tym celu połączenia historii i literatury, z coraz szybciej zmieniającym się światem i jego percepcją, przynoszą coś nowego' Toruń jest… jaki' Wizja miasta zależy od Ciebie (2010) – to pierwsza książka o Toruniu do czytania nieliniowego, z założeniem kreatywnej roli użytkownika – to on ma tworzyć wizję „swojego miasta”. Tom miał składać się z luźnych kart do własnego przez czytelnika „organizowania” wedle kilkunastu zarysowanych w tekście wątków tematycznych i / lub wyszczególnionych kluczy-szukaczy (topografia, chronologia, stylistyka, dziedziny). Cztery książeczki serii Toruń SPACErkiem (2015–2017), także do czytania niesekwencyjnego, zostały pomyślane jako zespół orbit kosmosu toruńskiego dziedzictwa kulturowego – SPACE / SPACErkiem. Intertekstualność obecna jest w formie gier słownych i typograficznych zabaw. Wiedza stanowi pretekst do swego rodzaju zabawy, czyli serii tej bliżej już do przesłania nowych mediów, które ludyczność stawiają przed nauką, niż do literatury popularno-naukowej.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Miasto jako książka
- Authors: Agata Kosmacz
  Abstract: Miasto jako książka to próba znalezienia takiego języka wizualnego dla opisu miasta, który trafnie scharakteryzowałby różnorodność spojrzeń na współczesny Szczecin. Przy budowaniu metodologii badawczej posłużono się kategoriami zaproponowanymi przez Deyana Sudjica. Rodzinne miasto autorki stało się wzorem tych opisywanych w Języku miast polem eksperymentów formalnych, inicjujących powstający cykl prac. W warstwie merytorycznej źródłem wiedzy był przetłumaczony na język polski siedemnastowieczny druk Paula Frideborna Opis miasta Szczecina, którego oryginalny łaciński tekst posłużył przy konstruowaniu prezentowanych prac. Dziewięć obiektów z cyklu Satzspiegel ma te same proporcje wymiarów zewnętrznych oraz szaroniebieski kolor okładki. Wykonane są w różnych technikach graficznych i typograficznych oraz rodzajach oprawy. Formalnie dotykają one zagadnień projektowych związanych ze złotym podziałem oraz spiralą wzrostu. W trzech z nich został użyty zaprojektowany specjalnie na potrzeby tych książek krój liter Friedeborn. Zawartość symboliczna to z kolei próba zmierzenia się z tematem miasta, chęć zamiany intymnych przestrzeni stron książki w ekstrawertyczną przestrzeń spektaklu. Zewnętrzną przestrzeń miejską starano się natomiast odtworzyć na kartach ich wewnętrznego teatru.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Jak oceniać „Książkę po okładce”'
- Authors: Daria Makulec
  Abstract: Rec.: Patryk Mogilnicki, Książka po okładce. O współczesnym polskim projektowaniu okładek książkowych, Karakter, Kraków 2021.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Informacje o Autorach
- Abstract: Informacje o Autorach.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Słowacki w rękopisach (przypadek „Samuela
Zborowskiego”)
- Authors: Magdalena Bizior-Dombrowska
  Abstract: Artykuł stanowi prezentację edytorskich losów Samuela Zborowskiego, mistycznego dramatu Juliusza Słowackiego, napisanego w 1845 roku i pozostawionego w rękopisie. Na trudnych dziejach tekstu zaważyła decyzja pierwszego edytora dzieł Słowackiego, Antoniego Małeckiego, który nie włączył niedokończonego dramatu do Pism pośmiertnych w 1866 roku, widząc w nim jedynie „bezład i zamęt”. Następni edytorzy – Artur Górski, Henryk Biegeleisen, Wiktor Hahn, Stanisław Cywiński, Juliusz Kleiner – postawieni przed niezwykle trudnym autografem (pozbawionym początku i ostatecznego zakończenia pełnego skreśleń, zawierającym kilka wariantów tych samych fragmentów) uznali, że przede wszystkim należy uporządkować autorski chaos i na podstawie brulionowych zapisków stworzyć ostateczne dzieło. Podczas opracowania tekstu podejmowali arbitralne decyzje – często w dowolny i nieuzasadniony sposób odrzucając poszczególne warianty fragmentów – i tym samym stawali się współtwórcami utworu. W rezultacie następne edycje mistycznego dramatu okazywały się edytorskimi tworami, dalekimi od autorskiego rękopisu. Wyrazem zupełnie innej postawy edytorskiej – opierającej się na szacunku wobec autografu, dążącej do zachowania brulionowego charakteru dzieła – jest edycja Marka Troszyńskiego z 2017 roku. Główny cel edytora stanowi udostępnienie czytelnikowi rękopiśmiennego chaosu będącego istotą mistycznego dramatu Słowackiego. Aby osiągnąć ten cel, edytor zdecydował się zamieścić w edycji podobiznę autografu, transliterację topograficzną oraz transkrypcję diachroniczną. Zaproponowana przez Troszyńskiego transkrypcja diachroniczna porządkuje tekst, ale w niewielkim, minimalistycznym zakresie, zgodnie z przyjętym założeniem o konieczności zachowania brulionowego charakteru utworu (edytor nie ingeruje w dzieło autora, nie wydziela tekstu ostatecznego i wariantów, nie wprowadza koniektur i emendacji, nie oznacza postaci mówiących w dramacie, ogranicza do minimum modernizację pisowni i interpunkcji).
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Wypadki intencji twórczych. Wokół autoryzowanych przez Tadeusza
Konwickiego nowych kształtów utworów
- Authors: Przemysław Kaniecki
  Abstract: Przedmiotem artykułu są różnego rodzaju zmiany edytorskie (od zmian pojedynczych słów, zdań, po dodane całe fragmenty tekstu), jak również inna forma układu tekstu – w autoryzowanej przez Tadeusza Konwickiego serii „Książek Wybranych” (Agora, 2010), także we wznowieniu tomu scenariuszy filmowych Ostatni dzień lata (Świat Książki, 2011). Wydania te zostały przygotowane na podstawie sczytywanych podstaw tekstów z rękopisami, zmiany omawiano z autorem, który je akceptował lub kwestionował, często jednak zawierzając opinii redaktora. Autor pokazuje kilka decyzji, które można uznać za kontrowersyjne, i zastanawia się, czy wprowadzone zmiany rzeczywiście można uznać za zgodne z „intencją twórczą” (termin Konrada Górskiego).
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Jak Jan Kuglin poszukiwał ideału „książki
pięknej”
- Authors: Katarzyna Krzak-Weiss
  Abstract: Przedmiotem artykułu jest analiza wybranych edycji bibliofilskich powstałych podczas przypadającego na dwudziestolecie międzywojenne poznańskiego okresu działalności jednego z ciekawszych podówczas typografów – Jana Kuglina. Celem owej analizy jest pokazanie prowadzonych przez Kuglina poszukiwań ideału pięknej książki, w których niemałą rolę odegrały inspiracje dokonaniami najlepszych zagranicznych projektantów (przede wszystkim Thomasa Jamesa Cobden-Sandersona) i które jednocześnie idealnie wpisały się w nurt dyskusji toczących się wówczas w rodzimym kręgu (dość wspomnieć Przecława Smolika czy Stanisława Lama).
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Piękne książki, książki ożywione, książki wzbogacone, książki
zabawki – perspektywa interdyscyplinarna
- Authors: Elżbieta Zarych
  Abstract: Przedmiot rozważań stanowią piękne i pomysłowe książki wzbogacone, w tym książki zabawki, wprowadzające do klasycznego kodeksu nowe rozwiązania edytorskie, poligraficzne, techniczne, artystyczne. Kwestie techniczne – przysłaniające często ogląd tego typu publikacji – są w gruncie rzeczy służebne i w przypadku „drukowanego piękna” mądrze użyte do wyeksponowania potencjału książki, jej przesłania, wyobraźni autora, ilustratora, inżyniera papieru, artystów książki. Książka ożywa (nie tylko dosłownie przez poruszanie jej elementów), zasługując w pełni na miano livre animé, dostaje dodatkowych wymiarów, owych multidimensionalen Dimensionen, i dzięki nim opowiada swoją historię inaczej niż klasyczne kodeksy. Tworzy własne relacje z tekstem, wchodzi w relacje z odbiorcą, ze światem, a przestrzenność przynosi nowe konteksty. Wraz z nimi pojawiają się pytania o liberaturę, sztukę, bibliofilstwo, kategorie estetyczne, adaptacje, zagadnienia odbioru i czytelnika-widza i wiele innych. To obiekt kolekcjonerski, przedmiot sztuki, książka efektowna, zmysłowa, dzieło wyobraźni i zręczności oferujące odbiorcy spektakl, korzystające z rozwiązań teatru, filmu animowanego, gier analogowych i komputerowych, ale także sztuki, w tym rzeźby czy kolażu. Piękna książka wzbogacona funkcjonuje na pograniczu wielu dziedzin i dyscyplin, stąd próba interdyscyplinarnego spojrzenia.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Obraz i tekst – estetyka w edytorstwie. Casus „ptasich” książek
Jacka Karczewskiego
- Authors: Dariusz Chemperek
  Abstract: Artykuł jest poświęcony relacji tekstu i obrazu w publikacjach popularnonaukowych, zagadnieniu granic wolności twórczej grafika/ilustratora w projektowaniu szaty graficznej książki. Za punkt wyjścia do tych rozważań posłużyły książki Jacka Karczewskiego z lat 2019, 2020, 2021: Jej Wysokość Gęś, Noc sów, Zobacz ptaka, których projektantką była Ula Pągowska. Ich analiza prowadzi do wniosków na temat związków funkcji estetycznej okładki z funkcją informacyjną i perswazyjną, roli zapisu w kontrze, fontów w percepcji wzrokowej czy znaczenia detalu typograficznego dla całościowego – merytorycznego i estetycznego – sensu publikacji.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Wokół literackich narracji lokacyjnych (kilka wstępnych
rozpoznań)
- Authors: Agnieszka Przybyszewska
  Abstract: Artykuł przynosi wstępną charakterystykę narracji lokacyjnych jako formy (problematycznie) literackiej. Przyjmując szerokie rozumienie terminu (nie wiążąc fenomenu lokacyjności z technologią GPS), autorka stara się pokazać współczesne realizacje tej formy na tle tradycji sztuki (i literatury) związanej z przestrzenią. Ujęcie literackiej opowieści w formę niekodeksową zostaje potraktowane jako kolejna próba przekroczenia granic książki. Szczególną uwagę autorka zwraca na proponowany w narracjach lokacyjnych nowy rodzaj paktu z czytelnikiem i związanie aktu lektury z ciałem odbiorcy. Zostaje też podkreślona swoista multimodalność analizowanych utworów. Autorka stawia tezę, że warsztat badacza literatury daje doskonałe narzędzia do badania narracji lokacyjnych, oraz podkreśla, że literaturoznawcze analizy mogłyby uzupełnić wskazywane dotąd braki w refleksji nad tą odmianą opowieści (przykładami są m.in. analiza palimpsestowej i metaleptycznej struktury świata przedstawionego, specyficznej formy narracji drugoosobowej stosowanej w tych opowieściach, oraz konstrukcja bohatera zakładająca włączenie czytelnika w świat przedstawiony). Wywód jest zilustrowany charakterystyką kilku kanonicznych już dziś narracji lokacyjnych (m.in. projektu murmur, pracy 34 North, 118 West oraz audio-walków Janet Cardiff).
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Glitchem opętanie. Poetyka cyfrowych usterek w wierszach drukowanych
- Authors: Dobrawa Lisak-Gębala
  Abstract: Glitch w obszarze mediów elektronicznych definiuje się jako nacięcie w powierzchni jednego systemu otwierające chwilowy wgląd w cyfrowe struktury zwykle ukryte głęboko. Obcy element widoczny na ekranie z powodu samorodnych błędów w działaniu komputerów lub oprogramowania często jest interpretowany w perspektywie posthumanizmu. Ten sposób myślenia wpływa na funkcjonowanie digitalnych defektów, które są świadomie wykorzystywane w ramach glitch poetry, także tej wydrukowanej na papierze, która wiąże się z fenomenem remediacji wstecznej. Przykładami takich utworów w ramach artykułu stają się w zdecydowanej większości ogłaszane drukiem wiersze neolingwistów warszawskich oraz papierowe wydania tomów Rozdzielczości Chleba. Wspomniani autorzy w swych manifestach diagnozowali radykalną zmianę paradygmatu twórczości na nowomedialną. Podkreślali potrzebę otwarcia się poetów na współprodukcję tekstów przez podłączone do internetu komputery, które podsuwają glitche, niechciane maile i reklamy. Głosili oni jednocześnie kres książki drukowanej kojarzonej w manifestach z postromantycznym modelem wiersza jako subiektywnego monologu. Analogowa poezja usterkowa mająca uwypuklić konflikt tych dwóch paradygmatów przybiera często formę postcyfrowych książek artystycznych, które ze względu na dominację graficznych efektów nad zrozumiałym dla człowieka tekstem stają się XXI-wieczną wersją ezoterycznego abstrakcjonizmu. Glitch poetry może też funkcjonować jako z pozoru tradycyjny czarny tekst wydrukowany na białej stronicy, łączący jednak zrozumiałe słowa i zdania z antyfonetycznymi usterkami cyfrowymi wyrażonymi znakami nieliterowymi.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
Potencjalna rola badań UX w projektowaniu książki
drukowanej
- Authors: Katarzyna Janik
  Abstract: W artykule zostały poruszone kwestie dotyczące potencjalnej roli badań z użytkownikami w procesie projektowania książki drukowanej ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia projektowania doświadczenia lektury czytelnika. Przedstawiono metodologię badań stosowaną w procesie projektowania zorientowanego na użytkownika (user centered-design) i projektowania doświadczenia użytkownika (user experience) opracowaną przez Igę Mościchowską i Barbarę Rogoś-Turek. Autorki przedstawiają tę tematykę w kontekście projektowania produktów interaktywnych, na potrzeby tego artykułu podjęto jednak próbę zaimplementowania przedstawionej metodologii do badania user experience książki drukowanej. Drugą istotną perspektywę dla poniższych rozważań stanowi koncepcja przedstawiona w publikacji Tomasza Bierkowskiego i Ewy Repucho Typografia dla humanistów, gdzie zostały wymienione czynniki, które należy przeanalizować i uwzględnić podczas projektowania doświadczenia lektury. Artykuł wskazuje na korzyści mogące płynąć ze stosowania badań doświadczenia użytkownika w korzystaniu z książek oraz podejmuje polemikę z zarzutami dyskredytującymi możliwość wykorzystania tego typu metod przy tworzeniu książek papierowych. W tekście przedstawione zostały również najważniejsze założenia badań user experience oraz zaproponowano, jak pojmować funkcję typografii i zagadnienia związane z czytelnością w kontekście badań UX.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
OpenDyslexic – font (nie)przystosowany do potrzeb dyslektyków
- Authors: Patryk Chłopek
  Abstract: Podstawowym zadaniem typografa, twórcy w zakresie sztuki użytkowej, jest zadbanie o czytelność swojego projektu. W pracy może jednak spotkać się z problemami, które wykroczą poza jego możliwości poznawcze – jak bowiem stworzyć książkę czytelną dla kogoś, kto inaczej niż on będzie postrzegać umieszczony w niej tekst' Zjawisko dysleksji od dawna wzbudza zainteresowanie badaczy, którym z trudnością przychodziło oszacowanie, jakie tak naprawdę są jej powody. Powstało przez to dużo teorii, które dziś, utrwalone w świadomości społecznej i postrzegane jako prawdziwe – często nawet w środowisku nauczycielskim – utrudniają jedynie właściwy rozwój dzieci, u których zdiagnozowano trudności w czytaniu. Dorośli natomiast, poszukując szybkiego i łatwego sposobu na poradzenie sobie z tym problemem, natrafiają na stworzone specjalnie na ich potrzeby, zaprojektowane na podstawie badań naukowych fonty dla dyslektyków. Jednym z nich jest OpenDyslexic Abelarda Gonzaleza, dyslektyka, który projekt stworzył na własne potrzeby i zaczął udostępniać na wolnej licencji. Jak przekonuje jednak Sally Shaywitz na podstawie badań przeprowadzonych w latach 90., za główną przyczynę zaburzeń w czytaniu należy uważać uszkodzenie konkretnego elementu systemu językowego, tzw. modułu fonologicznego. Odkrycie to pozwala podawać w wątpliwość pozytywne oddziaływanie fontów dla dyslektyków na prędkość czytania oraz liczbę wykonywanych podczas lektury błędów.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010
„Pracy edytorskiej nie da się zrobić, siedząc w kawiarni”. Rozmowa
Wojciecha Kruszewskiego i Dariusza Pachockiego z Januszem Gruchałą
- Authors: Janusz Gruchała; Wojciech Kruszewski, Dariusz Pachocki
  Abstract: Rozmowa Wojciecha Kruszewskiego i Dariusza Pachockiego z Januszem Gruchałą.
  PubDate: Thu, 01 Dec 2022 00:00:00 +010