| Publisher: Alzahra University
| ||||||||||||||
Similar Journals
|
History of Islam and Iran
Number of Followers: 3  Open Access journalISSN (Print) 2008-885X - ISSN (Online) 2538-3493 Published by Alzahra University  [6 journals]
|
- ظهور مالکیت خصوصی و انقلاب مشروطه در
ایران بر مبنای رهیافت نظم های اجتماعی
نهادگرایی
Abstract: هدف از انجام این پژوهش، بررسی ارتباط دو سویه ظهور مالکیت خصوصی و انقلاب مشروطه با استفاده از رهیافت نظم‌های اجتماعی به روش کیفی (تاریخی-تحلیلی) است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، نظم اجتماعی حاکم ب تا پیش از انقلاب مشروطه، نظم دسترسی محدود شکننده بود که در آن نظام استبدادی با توزیع رانت زمین در میان فرادستان و دستکاری امنیت حقوق مالکیت، منافع خویش را تأمین می‌نمود. در عصر ناصری دو شوک اتصال ایران به بازارهای جهانی و خشکسالی و گسترش تصرف املاک به‌ترتیب منجر به افزایش تقاضای زمین و کاهش درآمدهای مالیاتی و فروش املاک خالصه برای خروج از بحران گردید و مالکیت خصوصی به‌صورت بزرگ مالکی گسترش یافت. باتوجه به اینکه بر اساس تئوری توازن دوگانه، دو سیستم اقتصادی و سیاسی نمی‌توانند در بلندمدت متفاوت از یکدیگر باشند، با آغاز جنبش مشروطیت، مالکین خصوصی، به این جنبش پیوسته و با تدوین حقوق عمومی در قالب قانون اساسی برای نخستین بار، قدرت مطلقه را مشروط نمودند و بدین‌ترتیب در بعد سیاسی نیز نظم اجتماعی به نظم دسترسی محدود پایه تغییر نمود و توازن دو سیستم برقرار گردید. علاوه‌بر این، با تصویب اصول 15 تا 17 متمم قانون اساسی و لغو تیول‌داری&#...
- بازاندیشی در سیر تحول مفهوم «بربر» در
یونان عصر عتیق: از نبرد ترویا تا جنگ‌های
یونانی-پارسی
Abstract: در متونِ بازمانده از عصرِ کلاسیکِ یونان (حدود 507-323پ.م.) با واژه‌ای پُربسامد -به‌ویژه برای اشاره به پارسیانِ هخامنشی- روبه‌رو هستیم که هم امروز هم در ادبیّاتِ سیاسیِ جهان کاربرد دارد: «بربر»، یا براساسِ تلفّظِ تاریخیِ آن، «بَربَرُس» (βάρβαρος). این واژه که نخست‌بار در سرود دوم از ایلیادِ هومر به‌صورتِ βαρβαρόφωνος (= بربر-زبان/بربر-آوا) برای اشاره به کاریاییان به‌کار رفته، تنها دلالت بر «ناهم‌سانیِ زبانی» داشت و «بیگانه» معنا می‌داد. در حدِّ فاصلِ سدۀ هفتم تا ششم پیش‌از‌میلاد استعمالِ این واژه فزونی یافت و از آن نه‌تنها برای «دیگری‌سازیِ» (Othering) زبانی، بلکه برای اشاره به «تمایزاتِ فرهنگی» و «ارزش‌گذاریِ نظامِ اجتماعیِ اغیار» استفاده شد. در پژوهشِ پیشِ‌رو، نگارندگان بر آن بوده‌اند تا با تدقیق در ایلیاد هومر و پاره‌نوشته‌هایِ یونانیِ بازمانده از سدۀ ششم پیش‌از‌میلاد (عصر عتیق: حدود 800-507پ.م.)، دلالت‌هایِ معناییِ واژۀ بربر را -به‌مثابۀ مفهومی غیریّت‌ساز- واپژوهیده، نقاطِ عطفِ تحوّلِ آن را برجسته سازند. یافته‌هایِ پژوهشِ حاضر که با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و با بهره‌گیری از روشِ تبیینِ عقلانی فراهم آ...
- بررسی تاریخی منابع علوم و معارف بشری
امامان شیعه
Abstract: نظریه اجماعی امامیه، آن است که امامان در مرجعیت سیاسی و دینی، نزد هیچ معلّمی درس نیاموخته و منشأ علوم آنان، قرآن و سنت و الهامات ربانی بوده است؛ اما نکته مهم آن است که آیا- امامان از دانش ها و مهارت‌های دیگر مانند صنایع، نجوم، طب و غیره + نیز آگاه بوده‌اند؟ و اگر چنین بوده‌اند آیا منابع این علوم نیز الهی بوده است یا اینکه چنین دانش-هایی از لوازم امامت نبوده و آنان در این علوم و دیگر دانستنی‌ها می‌توانند به دیگران مراجعه کنند؟ انگاره این پژوهش، آشنایی ائمه با علوم بشری از یک سو و بهرمندی آنان از منابع و روش‌های علوم و معارف بشری است و ایشان به‌رغم بهرمندی از منابع الهی کسب علم، از روش‌های عادی بشر نیز استفاده می‌کردند. این تصور با استناد به شواهد گوناگون تاریخی دال بر نقش و دخالت منابع مکتوب، کسب آگاهی‌های تاریخی، تدبّر و تفکّر، مشورت، انواع گزارش‌ها و مراجعه به خبرگان به شیوه توصیفی‌تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای اثبات گردیده است. رویکرد واقع‌گرایانه و دور از غلو، به علوم بشری ائمه و منابع آن، هدف بنیادی این تحقیق است.
- تقسیمات سرزمینی در پیوند با نظام حکمرانی
دیوانی دوره ناصرالدین‌شاه 1313-1264 ه.ق
Abstract: قاجارها در اوایل حکومتشان برای اداره نظام تقسیمات سرزمینی از سنت حکمرانی خاندانی استفاده کردند، اما از دوره ناصرالدین شاه، سنت حکمرانی خاندانی برای اداره آن نظام و استفاده از شاهزادگان و اعضای خاندان شاهی در ایالات و ولایات به تدریج رنگ باخت و دیوانسالاران زمانه و اعضای خاندان‌های آنها، جای شاهزادگان و اعضای خاندان سلطنت را در امر حکمرانی ایالات و ولایات گرفتند. این پژوهش می‌کوشد با روش تحقیق تاریخی و رویکرد توصیفی-تحلیلی، به این سوال اصلی پاسخ دهد که ویژگی‌های نظام تقسیمات سرزمینی دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه چه بوده و چه عواملی سبب تغییر رویکرد از سیاست حکمرانی خاندانی به سیاست حکمرانی دیوانی و بکار گماردن دیوانیان حاکم در ایالات و ولایات شد؟ روش تحقیق در این پژوهش، روش تاریخی با رویکرد توصیفی-تحلیلی و در حوزه مطالعات کتابخانه‌ای است. یافته ها نشان می‌دهد که تغییر در حدود و ثغور ایالات و تجمیع ایالات و ولایات تحت نظر یک حاکم و نیز ایجاد ایالات جدید، ویژگی نظام تقسیمات سرزمینی در این دوره بود. گردانندگان نظام اداره تقسیمات سرزمینی دوره ناصرالدین‌شاه در ابتدا سیاست حکمرانی خاندانی را ادامه دادند، اما به ž...
- تبیین نقش محرومیت نسبی در پیوستن طبقات
اجتماعی به جنبش عباسیان
Abstract: جنبش عباسیان یکی از نقاط عطف تاریخ اسلام در قرن دوم ه. ق می باشد. جنبش‌های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه‌های انقلاب هستند که به‌واسطه همین اهمیت نظریه‌های مختلف کوشیده‌اند آنها را توضیح دهند. یکی از مهمترین این نظریه‌ها نظریه محرومیت نسبی می‌باشد. ورود اسلام به ایران و شعارهای برابری‌خواهانه سطح انتظارات ارزشی مردم را بالا برد، این در‌حالی بود که پس از مدتی مخصوصاً در دوره بنی‌امیه سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی پیدا نکرد. بنابراین می‌توان محرومیت نسبی یعنی فاصله گرفتن انتظارات ارزشی و توانایی‌های ارزشی را زمینه‌ای مهم در ایجاد سرخوردگی و نارضایتی مردم و یکی از دلایل اصلی پیوستن طبقات مختلف، مخصوصاً طبقات میانی و فرودست به جنبش عباسیان دانست. مقاله حاضر می‌کوشد با تمرکز بر جنبش عباسیان و با بهره‌گیری از روش تحلیل‌تاریخی و جامعه‌شناختی و بررسی محتوای آثار تاریخی، در پرتونظریه محرومیت نسبی، به بررسی زمینه‌ها و علل پیوستن طبقات مختلف به این جنبش بپردازد.
- «راز دل» نامق کمال: بازتاب مسئلة افول
عثمانی در نمایشنامه‌های وطن و گل‌نهال
Abstract: نوعثمانیان طیفی از متفکران تجددگرا بودند که مسئلة افول عثمانی را در قالب تازه‌ای صورت‌بندی کردند. چهره‌های تراز اول این جریان با محوریت نامق کمال در جهت علت‌شناسی این مسئلة گام برداشتند. آنان به این منظور، از ادبیات به مثابه یک ابزار سنتی بهره گرفتند و قالب‌های مدرنی چون نمایشنامه را کارآمد یافتند. در پژوهش حاضر کوشش می‌شود تا با تمرکز بر دو نمونه از این نمایشنامه‌ها، درک نامق کمال از مسئلة افول عثمانی بررسی شود. پرسش محوری پژوهش ناظر بر واکاوی نگرش این اندیشمند شاخص ترک به مقولة بحران در عثمانی، عوامل زمینه‌ساز این بحران و راهکاری است که وی از رهگذر ادبیات نمایشنامه‌ای برای حل آن پیشنهاد کرده است. به این منظور، محتوای ادبی نمایشنامه‌ها درون بافتار زمانی آن، بر پایة اطلاعات و شواهد تاریخی، تجزیه و تحلیل می‌شود. بررسی زمینه‌مند محتوای این دو نمایشنامه نشان می‌دهد که از نظر نامق کمال، راهبرد توسعه‌طلبانة روسیة تزاری، به مثابه عامل خارجی، سهم محوری در بروز بحران مذکور داشته است. بازتاب ادبی این نگرش را می‌توان در نمایشنامة وطن یا سیلیستره رصد کرد. این نمایشنامه را می‌توان تلاش نامق کمال برای بازآرایی مفهوم وط...
- جستجو در معنا و مفهوم مشروطه در تلقی و
اندیشه علمای آذربایجان
Abstract: یکی از مسئله­های مهم عصر مشروطه که چالش­های فکری زیادی برانگیخت و در سرنوشت نظام سیاسی جدید عصرمشروطیت ایران موثر افتاد، معنا و مفهوم «مشروطه» و در پی آن مناقشات فکری ناشی از اختلاف برداشتها از این اصطلاح جدیدِ سیاسی بود. بحث درباره معنا و ماهیت مشروطه طیفی از علما، روشنفکران و دیگر طبقات را درگیر ساخت. در این میان آذربایجان نه تنها نقش سیاسی مهمی در به ثمر­رسیدن انقلاب مشروطیت ایفا کرد بلکه بخش مهمی از مناقشات فکری نیز در میان علمای آذربایجان رخ داد. ظهور فکر مشروطه و مشروطه خواهی و روند تاسیس نظام سیاسی مبتنی بر مشروطه دسته بندی­هایی را در میان علمای آذربایجان موجب شد و به دنبال آن دریافتهای متفاوتی از مشروطه ونسبت آن با آموزه های سیاسی دینی ارایه گردید. به نظر می­رسد علمای­آذربایجان بر اساس دغدغه­های مذهبی، روند امور­سیاسی و البته ملاحظات اجتماعی و اقتصادی، مواضع متضادی در پیش­گرفتند ، این مواضع علاوه بر اینکه گاه از اساس با چیستی و ماهیت مشروطه همخوانی نداشت، در حوزه نظر نیز دیدگاههای مهم و همینطور کنش­های سیاسی تعیین­کننده­ای در میدان عمل­سیاسی درپی­آورد. به طوری که، گروه مشروعه خواه با احسا&...
- تاسیس حکومت محلی بنی‌عنَّازی (448-328 هــ)،
به مرکزیت حُلْوَان در دوره آل بویه
Abstract: عنَّازیان، دسته‌ای از کُردهای منسوب به ایل شاذَنجان، در دهه پایانی نیمه اول سده چهارم هجری وارد منازعات قدرت در بخشی از ناحیه جبال شدند ولی تأسیس حکومت آنها تا اواخر همین سده به طول انجامید. بر این اساس، مسألۀ اصلی تحقیق حاضر، چرایی و چگونگی تأسیس حکومت بنی‌عنَّازی به مرکزیت حُلْوَان است؛ در حالی که درست در این دورۀ تاریخی، حکومت مقتدر بنی‌‌حَسْنَوَیْهْ در دِینَوَر هیچ قدرت همسانی را تحمل نمی‌کرد و دولت آل بویه در عراق نیز، با آنکه متّحد و گاهی حامی عنَّازیان بود ولی تمایلی به تأسیس حکومت بنی‌عنَّازی نداشت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که عنَّازیان با حمایت آل بویه عراق، ابتدا موقعیت سیاسی و نظامی خود را در حُلْوَان و اطراف آن تثبیت کردند؛ کسب منصب «معاون حُلْوَان»، سپس با تسلط بر شاهراه اقتصادی، نظامی و مذهبی طریق خراسان؛ کسب منصب «حامی طریق خراسان»، موفق به تقویت موضع خود، سقوط حَسْنَوَیْهْ و برپایی حکومت شدند اما شیوه حکمرانی مبتنی بر پراکندگی قدرت و تجزیه قلمرو، همچون مسألۀ حل نشده آن، باقی ماند.
- تطور موعودگرایی در تشیع سده‌های نخستین
با تأکید بر انگاره‌ی «مهدی»
Abstract: در اسلام موعودگرایی و منجی‌گرایی عمدتا با انگاره‌ی «مهدی» به خصوص در مذاهب شیعی معنا پیدا می‌کند. این انگاره در بافت اسلامی در کنار انگاره‌های دیگری همچون «هادی، قائم، غیبت، انتظار و ... » قرار می‌گیرد که در دوره‌های مختلف متناسب با بافت فکری جامعه، تطوراتی داشته است. این پژوهش در پی آن است تا با رویکرد تاریخ انگاره‌ای تطور و تحول معناییِ انگاره‌ی «مهدی» و ارتباط آن با انگاره‌های مرتبط دیگر را بررسی کند و از این رهگذر به این پرسش پاسخ دهد که «مهدی» به مثابه مهمترین انگاره در اندیشه موعودگرایی، چه تغییراتی در روند تاریخ داشته است. در این پژوهش مشخص خواهد شد که انگاره‌ی «مهدی» در ابتدا به عنوان لقبی عمومی و توصیفی به کار می‌رفت، ولی به مرور در طول چهار سده نخست اسلامی از یک سنت موعود‌گرایانه (Messianic tradition) که بر نظم این‌جهانی تأکید می‌کرد به سوی یک سنت آخرالزمانی (Apocalyptic tradition) توسعه یافت و به این ترتیب انگاره‌ی «مهدی» به سنت‌های آخرالزمان‌گرا پیوند خورد.
- شکستن صدای کارگران صنعت نفت در هیاهوی
جنبش ملی شدن نفت (تاریخ از پایین) ۱۳۲۹ تا
۱۳۳۲ش
Abstract: در تاریخنگاری ملی شدن نفت به توصیف رفتار وتحلیل اندیشه نخبگان سیاسی و دولتمردان فراوان پرداخته و صدها کتاب و مقاله نوشته شده است. نقش جبهه ملی، تاثیر روحانیت مبارز، نگاه و عملکرد احزاب و بویژه حزب توده، عکس العمل دربار و رجال سیاسی طرفدار حکومت پهلوی همگی موضوعات جذابی هستند که به دفعات مورد کنکاش قرار گرفته اند. اما کمتر به نقش و تصویر کارگران صنعت نفت در زیرو بم این رخداد بزرگ نگاه شده است. هدف این نوشتار پرداختن به نقش کارگران در اجرای قانون ملی شدن نفت است. همچنین تاباندن نور بر اینکه چگونه یک جنبش صنفی تبدیل به حرکتی ملی و بیگانه ستیز شد. مطالبات کارگران صنعت نفت تا چه اندازه با خواسته‌های طرفداران ملی شدن نفت همسویی داشت؟ این مقاله با نگاه از پایین به تاریخ ملی شدن نفت پرداخته و به اعتراضات و مطالبات کارگری در فصل اعلام قانون ملی شدن نفت تا خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران خواهد پرداخت. ابزار اصلی کار این تحقیق، جستجو در اسناد آرشیوی، مطبوعات و مصاحبه‌های تاریخ شفاهی است. در این پژوهش نمایان است که مطالبات کارگران صنعت نفت در ابتدا با خواسته‌های طرفداران ملی شدن نفت همسویی نداشته، بلکه خواسته‌هایی صرفا صنفی و دž...
- معرفی، بررسی و تاریخگذاری کتیبه
نویافته در بافت تاریخی شهر یزد
Abstract: مفاهیم و تاریخ‌های به‌کار رفته در کتیبه بناهای تاریخی، اطلاعات ارزشمندی را در مورد تاریخ ساخت و شرایط سیاسی و حکومتی زمان خود به دست می‌دهد. یکی از نمونه‌های جالب توجه در این زمینه، کتیبه‌ای کارگاه شَعربافی در محله شاه‌ابوالقاسم بافت تاریخی شهر یزد است که بر آن سال 921 هـ.ق درج شده است؛ اما بررسی‌های بیشتر بر روی کتیبه‌ها و نقوشی که آن را تزیین کرده‎اند، نشان‎دهنده عدم تطبیق تاریخ درج‎شده با زمان اجرای کتیبه است. بنابراین در مقاله پیش رو با رویکرد تاریخی ـ تحلیلی سعی بر آنست تا ابهام ایجاد شده برطرف و ماهیت دقیق کتیبه‌ها و نقوش مشخص شود. این کتیبه با نقوش هندسی، گیاهی، حیوانی و انسانی تزئین شده و فاصله بین دو قاب‌نما را نقوش گیاهی محصور کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نقش خورشیدخانم و نحوه اجرای این نقش مانند طره‌های پیچان مو و ابروهای پیوسته به همراه چشمان درشت، به خوبی با نمونه‌های اجراشده در دوره قاجار قابل مقایسه است. همچنین محتشم کاشانی نیز از شاعران دربار شاه طهماسب بوده که بنا به سفارش پادشاه به سرودن مراثی اهل بیت علیه‌السلام روی آورده و به احتمال زیاد ترکیب‌بند معروف خود را در این دوره سروده است. نحوه ق...
- نخستین اختلاس بانک ملی ایران : زمینه های
بین المللی و پیامدهای سیاسی _قضایی آن بر
حکومت پهلوی
Abstract: خواسته ملت ایران برای تأسیس بانک ملی به‌منظور کاهش نفوذ سیاسی و اقتصادی بانک‌های خارجی در دوره پهلوی اول جامه عمل پوشید. در تأسیس این مؤسسه متخصصان آلمانی نقش پررنگی داشتند ولی اختلاس دکتر لیندن بلانت (ریاست بانک) به وجهه و عملکرد بانک آسیب رساند. این مقاله با تکیه بر اسناد و منابع تاریخی و با روش توصیفی ـ تحلیلی با تطبیق تاریخ ایران و جهان به بررسی چگونگی تأثیر سازوکار رویدادهای بین‌المللی بر اولین اختلاس بانک ملی ایران می‌پردازد و دستاوردهای قضایی و سیاسی آن را برای دولت پهلوی اول بیان می‌کند. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که مدت‌زمان کوتاهی بعد از تأسیس بانک ملی، جهان دچار بزرگ‌ترین بحران اقتصادی شد. این امر همراه با کاهش ارزش پول ملی ایران و سقوط لیره استرلینگ زمینه‌های اختلاس هیأت مدیره بانک را فراهم کرد. همچنین افزایش روابط بین‌المللی با تأسیس جامعه ملل موجب تلاش ایران برای نشان دادن مشروعیت نظام قضایی نوین ایران پس از لغو کاپیتولاسیون نزد افکار عمومی دنیا شد. برگزاری دادگاه اختلاس دستاورد تبلیغاتی مناسبی در این زمینه برای دولت ایران فراهم کرد.کلیدواژه‌ها: بانک ملی، لیندن بلانت، بحران اقتصادی دنی...
