Authors:Tomasz Litwin Pages: 5 - 6 Abstract: Niedawne 20-lecie uchwalenia i wejścia w życie Konstytucji RP z 1997 r. skłania do refleksji nad Konstytucją i treścią jej zapisów. Jak się wydaje, najważniejszymi elementami przepisów tej Konstytucji jest wprowadzenie katalogu podstawowych praw i wolności człowieka i obywatela, stworzenie podstaw funkcjonowania państwa jakimi są zasady ustrojowe oraz niekiedy bardzo szczegółowe określenie roli i wzajemnych relacji najważniejszych organów władzy publicznej. PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Tomasz Litwin Pages: 7 - 8 Abstract: The recent 20th anniversary of the adoption and coming into force of the Constitution of the Republic of Poland from 1997 is an inspiration for reflections on the Constitution and on the content of its rules. It seems that the most important content of the constitutional rules includes introduction of the catalogue of basic human and citizen rights and freedoms, creation of the fundamentals of state functioning by formulating the key constitutional principles and often very detailed description of the role and mutual relations of the most important organs of the state authority... PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Tomasz Litwin Pages: 11 - 31 Abstract: CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wyjaśnienie pojęcia „przedstawiciel Narodu” użytego w art. 4 ust. 2 Konstytucji RP z 1997 r. Pojęcie to jest najważniejsze dla zrozumienia podstawowej zasady ustrojowej, jaką jest zasada suwerenności narodu, i dotyczy istoty funkcjonowania III RP jako państwa demokratycznego.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Pojęcie „przedstawiciel Narodu” oraz związane z nim pojęcie „organu przedstawicielskiego” wywołuje duże kontrowersje w doktrynie prawa konstytucyjnego. W artykule, który pozostaje w obrębie rozważań prawno‑konstytucyjnych, wykorzystano głównie metodę prawno‑dogmatyczną, w ramach której zostały użyte następujące metody wykładni przepisów prawnych: językowo‑logiczna, celowościowa, systematyczna oraz historyczno‑prawna.PROCES WYWODU: Wstępna część artykułu ogólnie objaśnia treść zasady suwerenności narodu. Następnie zostały przedstawione zawarte w doktrynie rozważania dotyczące pojęcia „przedstawiciela Narodu”, po czym autor zaprezentował własne refleksje na ten temat. Artykuł kończą propozycje zmiany art. 4 ust. 2 Konstytucji.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Chociaż pojęcie „przedstawiciela Narodu” wywołuje kontrowersje w doktrynie prawa konstytucyjnego, wydaje się, że rację mają zwolennicy poglądu, iż tylko posłowie i senatorowie mogą zostać uznani za „przedstawicieli Narodu”, a zatem wyłącznie Sejm i Senat mogą być uznane za jego „organy przedstawicielskie”.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Należy rozważyć nowelizację art. 4 ust. 2 Konstytucji, która zaznaczyłaby wyraźnie, że wszelkie organy władzy publicznej powinny brać pod uwagę w swojej działalności dobro i interes suwerena‑Narodu. PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Bogdan Szlachta Pages: 33 - 50 Abstract: CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wskazanie i analiza problemu wynikającego z traktowania praw obywatela na podobieństwo praw człowieka.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Popularne odczytanie Konstytucji RP z 1997 r. traktuje i prawa człowieka, i prawa obywatela jako swoiste „imperatywy moralne”, które ustawodawca winien uwzględniać i ujmować w swych rozstrzygnięciach. Analiza językowa zapisów zawartych w podręczniku akademickim i Konstytucji RP unaocznia ten problem.PROCES WYWODU: Wskazanie i krytyczna analiza treści podręcznika ademickiego ukazuje problem teoretyczny wynikający z wykorzystania podejścia ściśle liberalnego, które rodzi raczej niż rozwiązuje problem relacji między prawami człowieka/obywatela i prawem ustanawianym przez ustawodawcę.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Ukazanie problemu, wezwanie do refleksji nad nim i podjęcia próby – w trakcie ewentualnych prac nad nową ustawą zasadniczą – wypracowania innego ujęcia, różnicującego sposoby pojmowania praw człowieka i praw obywatela, z których pierwsze nie wiążą się z relacją do państwa, drugie zaś wynikają z tej relacji.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wyniki analizy naukowej winny zostać wykorzystane przy krytycznym odczytaniu ujęć wpisanych w Konstytucję obowiązującą w Polsce od 20 lat. PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Maria Marczewska-Rytko Pages: 51 - 61 Abstract: CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie instytucji demokracji bezpośredniej w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. na tle wcześniejszych rozwiązań konstytucyjnych w Polsce.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Demokracja bezpośrednia w Polsce ma stosunkowo krótką historię. W okresie międzywojennym takie rozwiązania nie były tu znane. Podobnie nie były one przewidziane w Konstytucji z 1952 r. W tym kontekście ważna jest analiza instytucji demokracji bezpośredniej w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.PROCES WYWODU: Artykuł przedstawia następujące zagadnienia: 1) rozwiązania prawne przed 1987 r.; 2) rozwiązania prawne w latach 1987-1997; 3) referendum ogólnokrajowe w Konstytucji RP z 1997 r.; 4) inicjatywa obywatelska i referendum lokalne w Konstytucji RP z 1997 r.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Obowiązująca Konstytucja z 1997 r. przewiduje trzy rodzaje referendum ogólnokrajowego: 1) konstytucyjne (art. 235, ust. 6); 2) ratyfikacyjne (art. 90, ust. 3); 3) w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (art. 125, ust. 1). Konstytucja przewiduje referendum lokalne jako formę bezpośredniego sprawowania władzy w art. 170. Zgodnie z art. 118, ust. 2 prawo do wystąpienia z inicjatywą ustawodawczą przysługuje również grupie co najmniej stu tysięcy obywateli, którzy posiadają prawo wyborcze.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Referendum ogólnokrajowe jest traktowane jako procedura wyjątkowa wskazana po zasadach działania Sejmu i Senatu. Prawo do zarządzenia referendum przysługuje jedynie Sejmowi i działającemu za zgodą Senatu Prezydentowi. Uchwała o referendum jest podejmowana bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Uzyskanie konsensusu politycznego dla referendum jest trudne. Wiele kwestii i rozwiązań prawnych wymaga przemyślenia i dyskusji. PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Leszek Porębski Pages: 63 - 76 Abstract: CEL NAUKOWY: Celem tekstu jest analiza wpływu partycypacji politycznej na funkcjonowanie systemu demokratycznego. Istotnym punktem odniesienia są instrumenty demokracji bezpośredniej wykorzystywane we współczesnej demokracji (w tym te zawarte w Konstytucji RP z roku 1997), a zwłaszcza ich słabości i ograniczenia.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie, czy każdy rodzaj partycypacji wzmacnia system demokratyczny. Zasadniczą kwestią jest też wskazanie, jak do kwestii wpływu partycypacji politycznej na demokrację odnosi się współczesna teoria demokracji, a zwłaszcza podejście pluralistyczne i elitystyczne.PROCES WYWODU: Większość koncepcji demokracji uznaje wysoki poziom partycypacji za element podnoszący jakość funkcjonowania systemu politycznego. Tymczasem doświadczenia związane ze stosowaniem demokracji bezpośredniej wskazują, że decyzje są często podejmowane przez obywateli na podstawie fałszywych przesłanek. Nie mniej istotna od poziomu partycypacji jest więc jej jakość (stopień kompetencji obywateli uczestniczących w procedurach demokratycznych). Badania dowodzą, że obydwie charakterystyki mają charakter rozbieżny – wyższe uczestnictwo polityczne wiąże się z niższym poziomem kompetencji osób uczestniczących w polityce.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Alternatywa, która stoi przed współczesną demokracją, to z jednej strony akceptacja niskiego poziomu – bardziej kompetentnej – partycypacji, przy jednoczesnym osłabieniu skuteczności artykulacji interesów dużych grup politycznych; z drugiej zaś stymulowanie wysokiego poziomu partycypacji politycznej, przy świadomości, że zwiększa to podatność na populizm i niebezpieczeństwo silnej społecznej legitymizacji dla nieracjonalnych rozwiązań politycznych. Dylemat ten jest w istocie nierozwiązywalny.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Stymulowanie partycypacji politycznej powinno być poprzedzone działaniami zwiększającymi poziom wiedzy politycznej i kształtującymi postawy obywatelskie. PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Dominik Sieklucki Pages: 77 - 91 Abstract: CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wskazanie znaczenia Konstytucji RP dla procesu ewolucji systemu wyborczego do Sejmu.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Autor weryfikuje trzy hipotezy badawcze. Pierwsza – uchwalenie Konstytucji nie miało wpływu na proces ewolucji systemu wyborczego do Sejmu. Druga – uchwalenie Konstytucji miało istotny jakościowo wpływ na proces ewolucji systemu wyborczego do Sejmu. Trzecia – wpływ Konstytucji na proces ewolucji systemu wyborczego do Sejmu miał charakter wyłącznie formalny i proceduralny. Dla przeprowadzenia analizy autor zastosował trzy metody badawcze: ilościową, jakościową i systemową.PROCES WYWODU: Analiza jest podzielona na trzy części. W pierwszej autor przedstawia proces ewolucji regulacji konstytucyjnych dotyczących systemu wyborczego do Sejmu od początku lat 90. do uchwalenia Konstytucji w 1997 r. W drugiej analizuje proces ewolucji systemu wyborczego do Sejmu na tle procesu kształtowania regulacji konstytucyjnych. W trzeciej przedstawia znaczenie i wpływ zasady proporcjonalności zawartej w Konstytucji na kształt systemu wyborczego do Sejmu RP po 1997 r. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W rezultacie prowadzonej analizy autor stwierdza, że uchwalenie Konstytucji miało wpływ na proces ewolucji systemu wyborczego do Sejmu, określony częściowo w drugiej i całkowicie w trzeciej hipotezie badawczej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Zasada proporcjonalności ogranicza możliwość zasadniczej zmiany systemu wyborczego do Sejmu, choć nie można jej wykluczyć w przyszłości. Regulacje konstytucyjne, szczególnie na początku lat 90., określiły i wyznaczyły demokratyczne standardy wyborów.
Authors:Monika Kowalska Pages: 93 - 110 Abstract: CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy udzielenie absolutorium jako prawny sposób rozliczenia Rady Ministrów z wykonania budżetu państwa zwalnia jej członków od odpowiedzialności konstytucyjnej, czy też jej nie wyklucza.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Zawarte wnioski zostały sformułowane na podstawie przeglądu dorobku nauki, analizy przepisów prawa oraz oceny praktyki parlamentarnej. Analiza zagadnienia oparta jest na metodzie: systemowej, celowościowej i prawno‑historycznej.PROCES WYWODU: Po opisaniu istoty absolutorium, procedury jego udzielania, zmian prawnych, jakie w tym zakresie zostały przyjęte w latach 90. XX w., oraz skutków z tego płynących, w kontekście sporu istniejącego w doktrynie co do konsekwencji jego udzielenia, autorka podjęła próbę powiązania zagadnienia absolutorium z kwestią możliwości egzekwowania odpowiedzialności konstytucyjnej członków Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Upolitycznienie procedury kontroli wykonania przez rząd budżetu państwa oraz brak powiązania przez ustrojodawcę z faktem odmowy absolutorium bezpośrednich skutków prawnych wydają się główną słabością tej instytucji, skłaniającą do komplementarnego, a nie rozdzielnego koegzystowania instytucji absolutorium i odpowiedzialności konstytucyjnej w Polsce.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wnioski sprowadzają się do stwierdzenia, że pomimo braku rozstrzygnięć wyraźnie określających zależności prawne między instytucją absolutorium a odpowiedzialnością konstytucyjną oraz z racji braku ograniczenia kryterium kontroli wykonania budżetu państwa do wyłącznie kryterium legalności winno przyjąć się stanowisko, iż udzielenie rządowi absolutorium, jak i tym bardziej jego odmowa nie powinny zamykać drogi do egzekucji odpowiedzialności konstytucyjnej członków Rady Ministrów realizujących budżet państwa. PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Marek Bankowicz Pages: 111 - 128 Abstract: CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest analiza usytuowania prezydentury w polskim systemie konstytucyjnym oraz ocena adekwatności przepisów konstytucyjnych do rzeczywistej pozycji prezydenta w państwie.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Zasadniczy problem to charakterystyka uprawnień prezydenta i relacji pomiędzy głową państwa a innymi organami władzy państwowej. W artykule odwołano się do metody prawno‑dogmatycznej, zakładającej krytyczną analizę przepisów Konstytucji RP, a także do metody instytucjonalnej, na podstawie której opisano reguły polskiego systemu politycznego.PROCES WYWODU: Usytuowanie prezydenta w systemie konstytucyjnym Polski zostało przedstawione poprzez charakterystykę trybu jego wyłaniania, przysługujących mu prerogatyw oraz możliwości wpływania na rząd, parlament i sądownictwo.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza wykazała niekonsekwencje, a nawet błędy przepisów konstytucyjnych odnoszących się do prezydenta. Powszechne i bezpośrednie wybory głowy państwa są niezgodne z zasadniczo parlamentarno‑gabinetowym systemem politycznym Polski. Uprawnienia prezydenta jako strażnika Konstytucji, gwaranta ciągłości władzy państwowej, najwyższego reprezentanta państwa w stosunkach zagranicznych oraz zwierzchnika sił zbrojnych są w dużej mierze pustymi deklaracjami, bowiem Konstytucja nie daje prezydentowi rzeczywistych możliwości działania na tych polach.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Niezbędna wydaje się przebudowa polskiej prezydentury, a tym samym reforma konstytucyjna. System polityczny powinien być klarowny i spójny. Jeśli zatem utrzymany ma być system parlamentarno‑gabinetowy, to uprawnienia konstytucyjne prezydenta powinny zostać uszczuplone i wskazane jest odejście od powszechnych wyborów prezydenckich. Wybranie opcji semiprezydenckiej powinno natomiast skutkować wzmocnieniem pozycji prezydenta poprzez uczynienie zeń podmiotu wytyczającego politykę państwa i podporządkowanie mu rządu. PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Marian Grzybowski, Anna Dobosz Pages: 129 - 148 Abstract: CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest charakterystyka przeobrażeń kompetencji Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w sferze stosunków zewnętrznych państwa od nowelizacji Konstytucji PRL z kwietnia 1989 r. poprzez uregulowania Małej Konstytucji z 1992 r. po ujęcie tych uprawnień w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. oraz późniejszą ewolucję praktyki.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Przywrócenie instytucji Prezydenta Rzeczypospolitej w wyniku nowelizacji Konstytucji z 1989 r. doprowadziło do przejęcia przez ten organ klasycznych kompetencji głowy państwa w relacjach zewnętrznych (głównie o charakterze symbolicznym i protokolarnym). Wprowadzenie(w 1990 r.) bezpośrednich i powszechnych wyborów wzmocniło pozycję Prezydenta. W następstwie tej zmiany, popartej politycznymi aspiracjami, Ustawa konstytucyjna z 17 października 1992 r. (Mała Konstytucja) przypisała Prezydentowi RP atrybut „ogólnego kierownictwa” w sferze stosunków zewnętrznych. Jednocześnie prowadzenie polityki zagranicznej uczyniła – co do zasady – domeną rządu. Konstytucja 1997 r. petryfikowała dualizm oddziaływania na stosunki zewnętrzne państwa. Prezydentowi przypisała rolę „najwyższego przedstawiciela państwa”. Doprecyzowała zarazem – i to ograniczająco (w art.133.1) – jego kompetencje w tej sferze. Nałożyła też na Prezydenta powinność współdziałania z Prezesem Rady Ministrów i ministrem właściwym ds. zagranicznych. Autorzy posłużyli się metodą językowo‑semantycznej wykładni aktów konstytucyjnych, zaś przy analizie dokumentacji prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego – metodami stosowanymi w historii prawa. Przy interpretacji przeobrażeń praktyki ustrojowej wykorzystali dorobek metodyczny analizy systemowej.PROCES WYWODU: Po przedstawieniu ewolucji konstytucyjnych uprawnień Prezydenta RP w sferze stosunków zewnętrznych w latach 1989-1997 autorzy wskazali na ustrojowe konsekwencje ich uszczuplenia w Konstytucji z 1997 r., a jednocześnie – na następstwa wywierania wpływu na relacje zewnętrzne państwa przez dwa organy władzy wykonawczej o zróżnicowanej legitymizacji wyborczej.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza potwierdza występowanie dwuośrodkowego mechanizmu oddziaływania na relacje zewnętrzne Rzeczypospolitej, przy jednoczesnym domniemywaniu właściwości Rady Ministrów w zakresie prowadzenia polityki zagranicznej. Sytuacja ta sprzyja równoważeniu nietożsamych zapatrywań na kierunki oraz sposób kształtowania stosunków zewnętrznych. Z drugiej strony – zwłaszcza w okresach kohabitacji – może się okazać konfliktogenna; sprzyja generowaniu niespójności w oddziaływaniach na relacje z innymi państwami, z Unią Europejską oraz organizacjami międzynarodowymi.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Unormowania uprawnień Prezydenta oraz Rady Ministrów w sferze stosunków zewnętrznych skłaniają – w świetle doświadczeń dwudziestolecia (1997-2017) – do dokonania ich rewizji pod kątem eliminacji odcinkowego „pokrywania” się pól aktywności oraz uściślenia funkcji każdego z wymienionych organów. Zdefiniowanym konstytucyjnie funkcjom winny ściślej odpowiadać kompetencje obu organów. Pożądane jest nadto doprecyzowanie form ich współdziałania (nakazanego w art. 133 ust. 3 Konstytucji) oraz uściślenie zakresów odpowiedzialności (także w relacjach z instytucjami Unii Europejskiej). PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Authors:Bogusław Kotarba Pages: 149 - 163 Abstract: CEL NAUKOWY: Ocena możliwego wpływu nowelizacji ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych na zakres samodzielności jednostek samorządu terytorialnego.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Samodzielność jest jedną z najważniejszych cech samorządności. Przyjęte w projekcie nowelizacji ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych (RIO) rozwiązania, dotyczące rozszerzenia przedmiotowego zakresu kontroli nad jednostkami samorządu terytorialnego (JST), jak również sposobu powoływania prezesów RIO, skłaniają do postawienia hipotezy o stworzeniu potencjalnych warunków dla nieuprawnionej ingerencji administracji rządowej w działalność samorządów. Nie mniej ważne jest również symboliczne znacznie takiej inicjatywy. W analizie wykorzystano metodę instytucjonalno-prawną i porównawczą, badaniu poddano przede wszystkim projekt ustawy o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz dokumenty powstałe w toku konsultacji i uzgodnień projektu.PROCES WYWODU: W artykule scharakteryzowano obowiązujące regulacje prawne dotyczące nadzoru i kontroli regionalnych izb obrachunkowych nad JST, a na tym tle dokonano analizy proponowanych zmian w wymiarze prawnym oraz politycznym. Wskazano ich możliwe skutki. W toku analizy odwołano się również do opinii podmiotów uczestniczących w procesie uzgodnień i konsultacji.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przeprowadzona analiza potwierdziła, że zaproponowane zmiany stwarzają nieuprawnione w myśl konstytucyjnej zasady samodzielności JST rozwiązania, które mogą stworzyć możliwość pośredniego ingerowania w ich działalność. W wymiarze politycznym przygotowany projekt nowelizacji stwarza wrażenie zaostrzenia kontroli i nadzoru rządu nad JST.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Złożony w Sejmie projekt ustawy wymaga dalszych zmian. Za niewystarczające należy uznać wycofanie się projektodawcy w toku konsultacji z przedmiotowego rozszerzenia zakresu kontroli RIO. Poważne zastrzeżenia budzi nadal proponowany sposób powoływania prezesów regionalnych izb obrachunkowych. PubDate: 2018-06-01 Issue No:Vol. 9, No. 26 (2018)
Open Access journal
[2 journals]
